|
|
|
EMILY DICKINSON, ΠΟΙΗΜΑΤΑ |
Εκλογή-Προλεγόμενα-Μετάφραση
Κώστας Κουτσουρέλης
Κίχλη 2023
Σαν τα παιδιά, η Ντίκινσον ρουφάει τον κόσμο αφιλτράριστο – κάθε χαρά της είναι απέραντη, κάθε της λύπη απαρηγόρητη. Οι στίχοι της είναι ένα διαρκές ανάκρουσμα οριακών συναισθημάτων, μια ακροβασία πάνω στο δίκοπο ξυράφι της συντριβής και της ευδαιμονίας. Δεν υπάρχει τίποτε νερωμένο εδώ, τίποτε το χλιαρό, τίποτε το μέτριο.
Tα θέματά της είναι συναφή με την ποιητική της κι αυτή πάλι ταυτίζεται με τη βιοθεωρία της. Καθαρά ρομαντική, τρεις θεούς προσκυνά: τη Λέξη, την Έκσταση και την Αλήθεια. Πάει να πει, κατά σειρά: τη δύναμη της έκφρασης, τη μέθη της ζωής και την αυθεντικότητα του βιώματος.
Ο καιρός και ο τόπος στάθηκαν φιλέταιροι για το κορίτσι απ’ το Άμχερστ. Έζησε στη βαθιά επαρχία όταν όλη η Αμερική ήταν τέτοια – πάει να πει μακριά από τον θόρυβο και τους περισπασμούς, προστατευμένη από τον «αρχόμενο αιώνα της εξυπνάδας». Είχε την πρόνοια μάλιστα, ή την τύχη, να μη συναγελαστεί το λογοτεχνικό σινάφι, που ανθρώπους της δικής της φτιαξιάς πάντοτε τους μολύνει.
Τι ήταν και τι θέλησε το λένε μόνο τα ποιήματά της. Αυτό το θαύμα του ατόφυου λυρισμού, αυτό το διαρκές τραγούδι που λάμπει ανεξαρτήτως εντελώς της αφορμής, στον ενθουσιασμό ή την πικρία, στην αλγηδόνα ή τη χαρά, στη γνώση ή την απόγνωση, σ’ ό,τι μικρό ή μεγάλο.
~.~
ΟΤΑΝ ΔΙΑΒΑΖΩ ένα βιβλίο και νιώθω όλο μου το κορμί να παγώνει τόσο ώστε καμιά φωτιά να μη μπορεί να με ζεστάνει, ξέρω ότι αυτό είναι ποίηση. Όταν αισθάνομαι σωματικά σαν μου έχουν πάρει το κεφάλι, ξέρω ότι αυτό είναι ποίηση. Αυτοί είναι οι μόνοι τρόποι να την αναγνωρίσω. Υπάρχει άλλος;
Πώς ζουν οι περισσότεροι χωρίς να σκέφτονται διόλου; Τόσοι πολλοί ζουν στον κόσμο –το διαπιστώνεις στον δρόμο– πώς ζουν; Πού βρίσκουν τη δύναμη να ντυθούν το πρωί;
Η αλήθεια είναι τόσο σπάνια που είναι απολαυστικό να την λες.
Βρίσκω έκσταση στη ζωή – η χαρά του να ζεις από μόνη της φτάνει.
Όταν έχασα το φως μου, με παρηγόρησε η σκέψη ότι τα αληθινά βιβλία είναι τόσο λίγα στη γη που θα μπορούσα εύκολα να βρω κάποιον να μου τα διαβάσει όλα.
Δεν ξέρω τίποτα στον κόσμο τόσο ισχυρό όσο μια λέξη. Μερικές φορές γράφω μία και κάθομαι μετά και την κοιτάζω ώσπου ν’ αρχίσει ν’ αστράφτει.
ΕΜΙΛΥ ΝΤΙΚΙΝΣΟΝ
~.~
ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Πρωτόγνωρη η απόδοση, πρωτόγνωρη και η ανάγνωση της ποίησης της Ντίκινσον – όσες φορές κι αν έχουμε διαβάσει τα ποιήματά της, όσες θεωρητικές αναλύσεις κι αν έχουμε μελετήσει, τούτη εδώ η μετάφραση διαφέρει και πρωτοτυπεί ως τρόπος προσέγγισης, αφενός εμπλουτίζοντας τη γνώση μας για την ποιήτρια, αφετέρου (εξίσου σημαντικό αυτό) προσφέροντας τέρψη ξεχωριστή στην ανάγνωση. [...] Το αποτέλεσμα είναι μια νέα μορφή της ποίησής της, χωρίς το ανούσιο και περιττό (μα και εντελώς άστοχο) βάρος μιας ποιητικής οίησης, ενός πνεύματος υψηλής διανόησης, που έτσι κι αλλιώς δεν χαρακτήριζε την ποιήτρια. Φρέσκια, δροσερή, έτοιμη να διαβαστεί από το ελληνικό κοινό σαν μια πρωτότυπη ελληνική ποίηση, καθαρή και απροσχημάτιστη, που βλέπει τον κόσμο αφιλτράριστο. Τολμηρός και (ευτυχώς) αιρετικός στις απόψεις του ο Κουτσουρέλης, ανατρέπει την πάγια άποψη περί «αγνοημένης ποιήτριας εν ζωή» καθώς και την τοποθέτησή της σε έναν πρώιμο μοντερνισμό. Πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη με εκτενή προλεγόμενα και αρκούντως διευκρινιστικά για τον τρόπο που αντιμετώπισε την περίπτωση της Ντίκινσον και τη μετάφραση των ποιημάτων της, αποδεικνύοντας τη ρηξικέλευθη πρότασή του για την ανάγνωσή τους.
ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ, Fractal, 19.12.2023
Πολύ καλή επιλογή και μετάφραση.
ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ, Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία, 11.12.2023
Αυτά ακριβώς τα μικρά τολμήματα, οι αδιόρατες κάποτε νοηματικές μετατοπίσεις, οι ευέλικτες λεξιλογικές και μετρικές επιλογές, είναι συνηγορητικές μεταφραστικής ευφυΐας, έμπνευσης και μαζί επιμέλειας κατά την επίπονη εργασία της ποιητικής μεταφοράς από τη μια γλώσσα στην άλλη. Και μεταξύ άλλων είναι αυτές που την εποχή της πολυδιαφημιζόμενης τεχνητής νοημοσύνης και των αυτόματων μεταφραστικών προγραμμάτων διαφορίζουν ακόμη τους μεταφραστήρες από τους μεταφραστές.
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΒΟΛΚΩΦ, Ποιείν, 6.12.2013
Η μετάφραση του Κουτσουρέλη είναι κάτι παραπάνω από εξαιρετική, είναι μεθυστικά και χορευτικά ακριβής, ακροβατώντας πάνω απ’ την άβυσσο της επώδυνης μνήμης.
ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ, Νέο Πλανόδιον, 26.11.2023
«Ο Κουτσουρέλης ευθύς εξαρχής ομολογεί ότι μεταφράζοντας την Ντίκινσον άλλο δεν είχε στον νου του παρά τη λογοτεχνική τέρψη του κοινού αναγνώστη. Βρίσκομαι εν πολλοίς εδώ σήμερα για να πω ότι τα κατάφερε μαγευτικά και αν μπορέσω να ξετρυπώσω κάποιες από τις τεχνικές μαγείας με τις οποίες εφορμά κατά πάνω μας όσο εμείς νομίζουμε ότι όλα γίνονται αβίαστα και φυσικά. [...] Ζωντάνια και θερμουργό πάθος είναι ό,τι αποκομίζουμε από τη μετάφραση. Κάτι σαν όταν ο Κώστας συνάντησε την Έμιλυ. Οι εκδόσεις Κίχλη, με τη φροντίδα της Γιώτας Κριτσέλη αποτύπωσαν τη συνάντηση σε μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση που παρά την εκφρασμένη απέχθεια της Ντίκινσον ("οι εκδόσεις είν’ του πνεύματος/δημοπρασία αχρεία") καταφέρνουν να διακινήσουν τη λυρική της αύρα χωρίς να εκπέσουν σε καρικατούρα που ήταν το μεγάλο άγχος της Αμερικανίδας.»
ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΥ, BookPress, 6.11.23
«Η συστηματική πολυεπίπεδη ενασχόληση του Κουτσουρέλη με την Ντίκινσον, σε συνάρτηση με την αρτιότητά του ως μεταφραστή, προσφέρει εκδοτικά μία από τις καλύτερες ανθολογίες της Ντίκινσον, τόσο στη μελωδική απόδοση των ποιημάτων όσο και στην εκλογή των ποιημάτων που μεταφράζει.»
ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΜΑΚΗ, Η Αυγή, 1.10.23
«Η μετάφραση είναι εξαιρετική καθώς διαθέτει ρυθμό και αποδίδει με φυσικότητα, μέτρο και σεβασμό το πρωτότυπο κείμενο.»
ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, Τα Νέα, 26.8.23
«Τα ποιήματα της Ντίκινσον δεν μεταφράζονται αλλά κατά έναν τρόπο ξαναγράφονται. Αυτό επιχείρησε ο έμπειρος Κώστας Κουτσουρέλης καταφέρνοντας όμως το εξαιρετικά δύσκολο: να μεταφέρει το πνεύμα των ποιημάτων χωρίς να προδώσει το εξαιρετικά κρίσιμο, ιδιαίτερα για μια ποιήτρια σαν την Ντίκινσον: τη μορφή τους.»
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Το Βήμα, 23.7.23
«“Ποιος ομότεχνός της εκείνον τον καιρό είχε τη μισή έστω από τη δική της εικαστική φαντασία;” διαβάζουμε στα προλεγόμενα της εξαιρετικής αυτής έκδοσης, την οποία επιμελήθηκε ο Κώστας Κουτσουρέλης, ρίχνοντας άπλετο και έντονο φως στο πρόσωπο της Ντίκινσον. Ο ίδιος με μεράκι και κέφι αλλά και μελέτη στη γραφή της ανέλαβε και τη δύσκολη αποστολή της μετάφρασης των ποιημάτων στα ελληνικά».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ, Culture Now, 21.7.23
«Το βιβλίο είναι “υποχρεωτικό” για όποιον αγαπάει την ποίηση και τη λογοτεχνική ιστορία.»
ΑΘΩΣ ΔΗΜΟΥΛΑΣ, Η Καθημερινή, 9.7.23
«Η Ντίκινσον του Κώστα Κουτσουρέλη με τη λιτή, ενδοκειμενική, στακάτη εισαγωγή του ποιητή».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ, Η Καθημερινή, 4.7.23 |
|
|
|
|
