ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΛΑΜΠΡΟ ΣΚΟΥΖΑΚΗ

Θα μας συνοδεύσετε ώς τη θύρα των τριών σας ποιητικών συλλογών;

Οι Ιστορίες του ύπνου είναι ένα βιβλίο ενδοσκόπησης του Εγώ. Το De arte amandi ένα άνοιγμα στο Εσύ. Και ο Αέρας αύγουστος, η οριστική έξοδος στο Εμείς και τον Άλλο.

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία;

Εργάζομαι ψηλαφώντας τα πλήκτρα και ατενίζοντας την οθόνη. Ανήκω σ’ αυτούς που χωρίς το βουντού της τεχνολογίας είναι ζήτημα αν θα ολοκλήρωναν ποτέ κάτι.

Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις.

Σε καμμία περίπτωση κατά. Οι λέξεις έχουν τη δική τους ερρυθμία, οι έξωθεν ήχοι τις θορυβούν. Όταν αυτές σιγούν, μου αρέσει η όπερα και η μουσική δωματίου. Τίποτα όμως δεν με συγκινεί περισσότερο από το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Ο νοερός. Μια αρχική πρώτη εικόνα ή ήχος που επιμένει να με τριβελίζει ωσότου λάβει λεκτική μορφή. Πλην η παγίδα είναι αμφίδρομη.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Σ’ αεροπλάνα και βαπόρια. Φιλοξενούμενος. Παρά θίν’ αλός.

Η πεζογραφία σας αφήνει αδιάφορο; Θα παραμείνετε αποκλειστικά ποιητής;

Καθόλου. Ασχολούμαι άλλωστε συστηματικά με την πολυτιμότερη, σήμερα, μορφή της: το δοκίμιο.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Ο Κορνάρος, ο Σολωμός, ο Παναγιώτης Κονδύλης.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Δύο μόνο απ’ τα πολλά, περίπου πρόσφατα: Ο κρότος του χρόνου, του Διονύση Καψάλη. Και οι Λογαριασμοί υπό την αιωνιομηδαμινότητα, του Αντώνη Ζέρβα.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Ψυχολογία Συριανού συζύγου. Ο Αμερικάνος. Θάνατος παλληκαριού.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Ο Τάσος Αναστασίου. Ο Συνεσταλμένος δολοφόνος του είναι επίτευγμα.

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Σκέφτομαι εκείνους τους σκοτεινούς και καταχθόνιους τύπους του 19ου αιώνα: τον Ζητιάνο, τον Ιουλιανό Σορέλ, τον Μπελ Αμί. Κι ακόμη, τον Καίσαρα Μπιροττώ και τον Ιωάννη Γαβριήλ Μπόρκμαν.

Περί μετάφρασης

Διακονείτε το κοπιώδες έργο της μετάφρασης. Τι είδους σχέση συνδέει τον μεταφραστή και τον συγγραφέα που ο πρώτος μεταφράζει; 

Δύσκολη εικάζω. Αμφίθυμη. Γοητευτική. Κάποτε και αμοιβαία τυραννική.

Από τις μεταφράσεις σας ποια σας δυσκόλεψε περισσότερο και ποια σας πρόσφερε τις μεγαλύτερες ηδονές; Σε ποια επιθυμείτε να κάνετε ιδιαίτερη αναφορά ή να συστήσετε στους αναγνώστες;

Οι Κούκλες του Ρίλκε είναι ό,τι δεινότερο έχω κάνει. Η Ηλιόπετρα του Οκτάβιο Πας ό,τι το πιο απολαυστικό. Και όσο για συστάσεις, ρίξτε μια ματιά εδώ,  εδώ  και εδώ.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι συγγραφείς με τη μετάφραση των οποίων θα επιθυμούσατε να αναμετρηθείτε;

Χαίλντερλιν! Γκαίτε! Όμηρος! Διάφοροι Άγγλοι και Ισπανοί λυρικοί.

Τις περισσότερες φορές ο μεταφραστής τίθεται στο περιθώριο. Τα φώτα στρέφονται αποκλειστικά στον συγγραφέα, ενώ σπάνια οι κριτικές αναφέρονται στο έργο του. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό και τι θα προτείνατε ώστε να έχει τη θέση που του αρμόζει;

Το αντίθετο συμβαίνει… Σήμερα, εποχή αλεξανδρινή και σοφολογιώτατη, η μετάφραση υπερτιμάται. Το ζητούμενο είναι πολύ πεζότερο: η δουλειά των συντελεστών της να πληρώνεται αξιοπρεπώς. Και εγκαίρως!

Και με τους επιμελητές, τους διορθωτές; Τι προβλήματα παρουσιάζει η συνεργασία μαζί τους και ποια θα ήταν η ιδανικότερη μορφή της;

Αυτό που μας λείπει γενικά είναι οι επαγγελματίες. Πρώτης τάξεως διορθωτές, επιμελητές, μεταφραστές, αναγνώστες έχουμε λίγους. Αλλά και οι συγγραφείς μας συμπεριφέρονται συχνά σαν παρεξηγημένες πριμαντόννες.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων που γράψατε ή μεταφράσατε; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Ο Άλφρεντ Ντορν του Μάρτιν Βάλζερ δεν με εγκατέλειψε ποτέ. Φορές κοιτιέμαι στον καθρέφτη αν του μοιάζω.

Πως ήταν η εμπειρία της διδασκαλίας της μετάφρασης;

Ανάλογη των εκάστοτε μαθητών μου. Κάποιες –λίγες– φορές συναρπαστική. Συνήθως δύστοκη και λαχανιαστή. Και άλλοτε πάλι μάταιη ή και εξοργιστική.

Περί αδιακρισίας

Πώς βιοπορίζεστε;

Ποικολοτρόπως.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Οι ‘‘Ιστορίες Μπονζάι’’ του Γιάννη Πατίλη και της Ηρώς Νικοπούλου. Μια ιδεώδης ώσμωση μηνύματος και μέσου.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία–παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

Ο μέσος Συνέλλην μού φαίνεται καθ’ όλα κατάλληλος ήρωας: νήπιος, οργίλος,  ασεβής, απαρηγόρητος. Πλήρως αναξιοποίητος θεωρητικά!

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Οι σκηνοθέτες του θεάτρου μας συνήθως με εξοργίζουν. Αυτοί του σινεμά είναι πιο προσεκτικοί.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Γκόγκολ. Ιωάννη Γεωμέτρη. Εφημερίδες.

Τι γράφετε και τι μεταφράζετε τώρα; 

Δεν μεταφράζω. Γράφω μια μεγάλη ποιητική επιστολή στον Οδυσσέα Ελύτη.

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Εκ των ων ουκ άνευ. Και εθιστικό. Ακόμα και στη λογοτεχνία, η βασιλεία του εντύπου έχει πλέον παρέλθει. Τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα γίνονται στον κυβερνοχώρο και στις ζωντανές εκδηλώσεις.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές;

Ναι, φυσικά. Ενίοτε γράφω κιόλας. Προκειμένου όμως για τις βιβλιοκρισίες του διαδικτύου παρατηρώ την αντίφαση: κι αυτές με βιβλία ασχολούνται, σχεδόν ποτέ με ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις…

Θα μας αναφέρετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;

Γυναικών του Μιχάλη Γκανά. Εν πτήσει προς Ντύσσελντορφ. Επειδή δεν χρειάστηκε να μου το διαβάσω ο ίδιος.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Είμαι υπέρ του ευρώ και κατά του Μνημονίου. Σε εκβιαστικά διλήμματα δεν συναινώ.

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε αλλά σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Μα τα είπαμε όλα νομίζω!

Πρώτη δημοσίευση:                                                                           pandoxeio.com, 19.6.2012