|
|
|
Τα νέα βιβλία της ιστορίας ( γ' ) |
|
ΜΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Κείμενα των Στ. Λυγερού, Κ. Φωτιάδη, Γ. Τριάντη,
Big Fat Opinion, Δώρας Μόσχου, Χρήστου Κάτσικα
Πέτρου Παπακωνσταντίνου και Γιώργου Καστρινάκη
* * *
Σταύρος Λυγερός
Η ΥΦΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
Ο πυρήνας της διαμάχης για το βιβλίο Iστορίας της ΣΤ' Δημοτικού είναι βαθύτατα ιδεολογικός και αφορά τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή στις σημερινές συνθήκες η έννοια του εθνικού συμφέροντος και τελικώς η έννοια της εθνικής ταυτότητας. Απ' αυτήν την άποψη είναι ένας ακόμα κρίκος μιας αλυσίδας αντιπαραθέσεων, που μέχρι τώρα αφορούσαν κυρίως πτυχές της εξωτερικής πολιτικής.
Πέρα από την κάθετη ιδεολογική διάκριση σε Αριστερά - Δεξιά, που σε γενικές γραμμές αντιστοιχεί στον κομματικό χάρτη, έχει διαμορφωθεί και μία δεύτερη, η οποία τέμνει οριζοντίως και τις πολιτικές και τις κοινωνικές ελίτ. Όπως συμβαίνει δε πάντα σε τέτοιες αντιπαραθέσεις, και στη μία και στην άλλη πλευρά στοιχίζονται διαφορετικές μεταξύ τους δυνάμεις. Μακάρι στη μία να υπήρχαν μόνο κάποιοι γραφικοί εθνικιστές ή στην άλλη μόνο κάποιοι πράκτορες. Έχουμε, όμως, να κάνουμε με δύο μεγάλα ρεύματα, στους κόλπους των οποίων υπάρχουν και σοβαρές και γελοιογραφικές εκδοχές, και συντηρητικοί και προοδευτικοί, και ιδεολόγοι και ωφελιμιστές.
Όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι εξωστρεφής, πρέπει να συμμετέχει δυναμικά και δημιουργικά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν θα το κάνει κουβαλώντας τις εθνικές της αποσκευές ή ως εθνικά "πολτοποιημένη" κοινωνία, προσαρμοσμένη στις προδιαγραφές της pax americana.
Το βασικό πρόβλημα με το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού είναι ότι αντικειμενικά υπηρετεί το δεύτερο. Στο όνομα της κατά τα άλλα σωστής θέσης ότι πρέπει να μην καλλιεργούμε τη μισαλλοδοξία στους μαθητές, πάει στο άλλο άκρο: απονευρώνει την ιστορία, πολτοποιεί την αίσθηση του ανήκειν και συμβάλλει σε μια διαδικασία που αντικειμενικά οδηγεί στην "υφαρπαγή" της εθνικής ταυτότητας. Μόνο, όμως, αυτός που έχει ιθαγένεια μπορεί να την αναγνωρίσει ειλικρινώς και στον "άλλο". Διαφορετικά, η στάση έναντι του "άλλου" εκφυλίζεται στις επιταγές του "πολιτικά ορθού". Σε μια τυπική αναγνώριση, δηλαδή, που ενίοτε κρύβει βαθιά περιφρόνηση.
Σε κάθε χώρα, η διδασκαλία της ιστορίας στα σχολεία εκ των πραγμάτων διαμορφώνει την εθνική συνείδηση. Το επίμαχο βιβλίο δεν υπερβαίνει απλώς μια στείρα ελληνοκεντρική ανάγνωση της ιστορίας. Έχοντας αναθέσει στον εαυτό της την αποστολή να ξεριζώσει τον εθνικισμό, η συγγραφέας υπέβαλε την ιστορία στη δική της προκρούστεια κλίνη. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι εξωραΐζει την οθωμανική κατοχή. Στην πραγματικότητα, προσπαθεί να περάσει από το παράθυρο μια δογματική αντίστροφη "εθνική ιδεολογία", πολύ πιο επικίνδυνη από τους –μάλλον αγαθούς– εθνικούς μύθους, που με τόσο φανατισμό προσπαθεί να αποδομήσει
εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23 Μαρτίου 2007
* * *
Κώστας Φωτιάδης
ΤΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
ΣΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΣΤ' ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Η ενασχόλησή μου με το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού της κ. Ρεπούση απορρέει πρώτα από την ιδιότητά μου ως ιστορικού που αναλώθηκε στη μελέτη των ιστορικών γεγονότων του ευρύτερου χώρου της Μικράς Ασίας και έπειτα από την ιδιότητά μου ως παιδί πρόσφυγα προερχόμενου από το χώρο του ιστορικού Πόντου. Επειδή φρονώ ότι και οι δύο αυτές ιδιότητές μου στοιχειοθετούν το δικαίωμα να εκφράζω άποψη αναφορικά με το μείζον κατά την εκτίμησή μου ζήτημα της συγκεκριμένης διαχείρισης του Μικρασιατικού θέματος από το εγχειρίδιο της κ. Ρεπούση, αποφάσισα να καταθέσω και τη δική μου αντίληψη των πραγμάτων.
Η πρώτη θεωρητική-ιδεολογική ένσταση που έχω αφορά στο μείζον ζήτημα του τι είναι η ιστορία. Σύμφωνα με την παραδοσιακή αντίληψη της ιστορίας που κυριάρχησε ώς το 1940 η ιστορία ήταν μια παράδοση προσέγγισης των πρωτογενών πηγών. Η παράδοση αυτή σχετιζόταν με τον έλεγχο της γνησιότητάς τους, ενώ ο ιστορικός αποδεχόταν την εξάλειψή του ως υποκειμένου για να πετύχει την ανάπλαση του παρελθόντος μέσα από τον αφηγηματικό λόγο.
Με το ιστοριογραφικό παράδειγμα της σχολής των Annales η ιστορία έπαψε να λειτουργεί ως αφήγημα και αντιμετωπίστηκε ως πρόβλημα. Σύμφωνα με την εκδοχή του μοντερνισμού ο οποίος αποτελεί έναν συγκερασμό του θετικισμού, του μαρξισμού και του δομισμού στα πλαίσια της ιστορίας ο ιστορικός διαλέγεται με τις ποικίλες όψεις μιας πολύμορφης πραγματικότητας, μέρος της οποίας αντιπροσώπευαν οι πηγές και να διαμορφώσει τη δική του ολιστική προσέγγιση. Ακόμα ο ιστορικός οδηγείται σε μια αναγωγή του ειδικού στο γενικό και του τοπικού στο εθνικό και το παγκόσμιο και σε μια αντιστοίχηση υλικών, δομών και νοοτροπιών. Οι μεταβολές στο οικονομικό πεδίο ευθύνονται σύμφωνα με τον μοντερνισμό για τη μετεξέλιξη των ιδεών στο πεδίο της κοινωνίας ενώ οι δομές και πολύ λιγότερο τα υποκείμενα διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ιστορική εξέλιξη.
Πριν από το τέλος του 20ου αιώνα δημιουργήθηκε μια κρίση δομών στις ιστορικές σπουδές που οδήγησε στο εγχείρημα του μεταμοντερνισμού ή της μετανεωτερικότητας. Τα βασικά σημεία τριβής με το ερμηνευτικό μοντέλο του μοντερνισμού είναι η στροφή του ενδιαφέροντος στην πολιτισμική ιστορία, η αντίληψη ότι οι πηγές είναι κείμενα που διαμεσολαβούν ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα και στην αφηγηματική της αναπαράσταση, η εισαγωγή του ερμηνευτικού σχήματος της ασυνέχειας και η έμφαση στις ιστορίες επί μέρους ομάδων, τάξεων, κοινωνιών.
Επειδή λοιπόν κάθε βιβλίο απαντά με τον τρόπο του στο ερώτημα τι είναι η ιστορία, φρονώ ότι το συγκεκριμένο βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού ανήκει εξ ορισμού στη μετανεωτερική εκδοχή της ιστορίας, αφού δεν αποπειράται να δημιουργήσει έναν ενιαίο εθνικό ιστορικό μύθο, δίνει ερεθίσματα για να δειχτεί ο διαμεσολαβημένος χαρακτήρας των πηγών (βλ. την πρόταση να συγκριθούν οι αντιδράσεις των Ελλήνων μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη με τον λόγο του Κεμάλ για την ελληνική κατοχή της Σμύρνης) και παρουσιάζει το εθνικών διαστάσεων γεγονός της μικρασιατικής εκστρατείας και καταστροφής κατακερματισμένο, χωρίς διαθέσεις αιτιοκρατικής προσέγγισης, εκεί όπου η σχολή των Annales θα αναζητούσε διαπλοκές στο διπλωματικό πεδίο. Η εκδοχή ανάγνωσης της ιστορίας που προκρίνεται από τη συγγραφέα πόρρω απέχει εξάλλου της παραδοσιακής εκδοχής που εστίαζε στην προσέγγιση των συμβάντων.
Προσωπικά θεωρώ ότι η επιστημονική οπτική των συναδέλφων είναι πάντοτε σεβαστή. Εντοπίζω όμως στη συγκεκριμένη ανάγνωση του Μικρασιατικού Ζητήματος από την κ. Ρεπούση μια μεγάλη αντίφαση: την απόπειρα να συγκεράσει το παραδοσιακό και στη βάση του εθνοκεντρικό εγχείρημα της κατασκευής ενός εγχειριδίου εθνικής ιστορίας για τα παιδιά της ΣΤ' Δημοτικού με αντιπαραδοσιακά υλικά: με υλικά του μετανεωτερικού παραδείγματος όπως ο κατακερματισμός των πολλών επί μέρους ιστοριών, κοινωνιών και η καθόλου υποψιασμένη και συχνά ύποπτη προσπάθεια να αμβλυνθούν εκείνες οι πτυχές των ιστορικών γεγονότων που χωρίζουν τους ιστορικούς μύθους δύο γειτονικών λαών (στην περίπτωσή μας του ελληνικού και του τουρκικού) και δομούν την αντίληψη της ετερότητας.
Και εξηγούμαι: Οι Έλληνες και οι Τούρκοι μπορούν να γίνουν εταίροι σε μια ενιαία Ευρώπη μόνο αν συνειδητοποιήσουν το παρελθόν τους και μπορέσουν να αναθεωρήσουν τα σφάλματα που δυναμίτισαν τις μεταξύ τους σχέσεις. Δεν κερδίζεται η φιλία με "αποσιωπήσεις" του στυλ "χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται στο λιμάνι προσπαθώντας να μπουν στα πλοία και να φύγουν στην Ελλάδα". Η ιστορία είναι αμείλικτη, έχει τη δική της δυναμική και η συλλογική μνήμη της πολιτισμικής ομάδας από την οποία κατάγομαι και για την οποία σεμνύνομαι έχει να επιδείξει πολλές εκατόμβες θυμάτων που σφάζονταν από τους Τούρκους κυνηγούς την ώρα του συνωστισμού. Το κλίμα που δημιουργείται από το βιβλίο προσπαθεί απεγνωσμένα να φέρει στη μνήμη μας αναλογίες με το συνωστισμό στα λιμάνια της σύγχρονης Ελλάδας την περίοδο των θερινών μας διακοπών. Πρόκειται όμως για μια ελάχιστα υποψιασμένη και πολύ ύποπτη εκδοχή της ιστορικής πραγματικότητας. Όσο και αν οι πρωτογενείς πηγές διαμεσολαβούνται οι πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα σε μαύρα χάλια. Όσοι ποτέ κατάφεραν να φτάσουν. Και αυτό είναι το μόνο που διαμεσολαβείται έτσι από όλους και από όλες τις ιστορικές σχολές σκέψης. Κυριολεκτικά από όλες.
Κατά τα άλλα συμφωνά με το πνεύμα ότι θα πρέπει να διαβάσουμε πάλι τις πηγές να συμφωνήσουμε επιτέλους με τη ρήση του Σολωμού ότι "το έθνος θα πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό" και να δώσουμε απαντήσεις σε νέα ερωτήματα που τίθενται πλέον την περίοδο της παγκοσμιοποίησης όπως "Ποιο το μέλλον της εθνικής ιστορίας σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία" ή "Ποιο το δέον γενέσθαι στα πλαίσια της διαπολιτισμικής αγωγής με το μάθημα των επί μέρους εθνικών αναγνωσμάτων". Πρέπει όμως προηγουμένως να συναποφασίσουμε αν μπορούμε να δομήσουμε την εθνική ολιστική προσέγγιση της ιστορίας με μετανεωτερικά υλικά και αν αυτό συμβάλλει στην καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης των μαθητών μας.
Ένα από τα σημεία τριβής μου με την παραδοσιακή ιστορική σχολή ήταν και η εμμονή της στην ελλαδοκεντρική διάσταση,. Εξηγούμαι ότι εννοώ την προσκόλληση του ιστορικού αφηγήματος στα πεπραγμένα του Ελληνικού Βασιλείου. Η ιστορία των ελληνικών πληθυσμών που βρέθηκαν έξω από τα όρια του Ελληνικού Κράτους το 1830 ή το 1912 δεν απασχολούσε ποτέ την επίσημη ιστορία. Η στρέβλωση αυτή καθιστούσε εξ ορισμού αναθεωρητέα κατά την εκτίμησή μου την παραδοσιακή σχολική ιστορία. Η αναθεώρηση όμως αυτή έγινε επιδεινώνοντας τα πράγματα στο παρόν βιβλίο και σε λίγο θα νοσταλγούμε τις δώδεκα σελίδες του Μικρασιατικού Ζητήματος του προηγούμενου βιβλίου. Πώς φτάσαμε όμως σε αυτό το σημείο; Η εξήγηση είναι απλή: αν μέχρι τώρα η παρουσίαση ενός ακμαίου ελληνικού πολιτισμού έξω από τα όρια του Ελληνικού Κράτους υπήρχε φόβος ότι θα έδινε τροφή στον νεοελληνικό αλυτρωτισμό, και θα προετοίμαζε ιδεολογικά τους Έλληνες για δυναμικές διεκδικήσεις αλύτρωτων πατρίδων, ο μετασχηματισμός της ανθρωπότητας σε ένα παγκόσμιο χωριό προϋποθέτει τον σταργγαλισμό της εθνικής ιδιαιτερότητας και συνείδησης για να προετοιμαστεί έτσι η αφομοίωση στο αμερικάνικο μοντέλο. Ο αφελληνισμός διευκολύνεται από την ελληνοτουρκική φιλία και την απώλεια της συλλογικής μνήμης. Μόνο έτσι η ανθρωπότητα πορεύεται ειρηνικά σύμφωνα με τους νόμους της παγκόσμιας αγοράς. Και αυτή την αντίληψη ακολουθεί το παρόν βιβλίο που απονευρώνει εσκεμμένα το λόγο και αποφεύγει να δώσει έμφαση σε όσα μας χωρίζουν με τους Τούρκους. Λυπάμαι αλλά δεν θα αντικαταστήσω τον ελλαδοκεντρισμό, που δεν με εκφράζει καθότι θιασώτης του ελληνοκεντρισμού, με το ιδανικό του αμερικανοκεντρισμού.
Και έρχομαι τέλος στη σκύλευση της ιστορικής μνήμης των Μικρασιατών και Ποντίων που επιχειρείται από το συγκεκριμένο βιβλίο. Θα μπορούσα σε αυτό το σημείο να γράψω πολλά για τις ιστορικές ανακολουθίες, τις αντιφάσεις του, την έλλειψη καταμερισμού της ύλης ανάμεσα στον ελλαδικό και τον μικρασιατικό – παρευξείνιο Ελληνισμό. 'Ως πότε θα αγνοούμε συνειδητά τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τους νεότουρκους και τους κεμαλικούς; Δεν θα πω τίποτα όμως από όλα αυτά. Θα τονίσω μόνο το συναισθηματικό κομμάτι σε ό,τι με αφορά και θα ζητήσω από τη συγγραφέα να μου εξηγήσει πόσο παιδαγωγικά ορθό είναι να έρθουν τα παιδιά μου και τα παιδιά όλων των Μικρασιατών αντιμέτωπα με μια εκδοχή της ιστορίας, όπως αυτή περί συνωστισμού για θερινές διακοπές που υπηρετείται από το παρόν βιβλίο, και στην παράδοση της οικογένειας που φυλάγει τις αναμνήσεις από αυτό το παρελθόν ως οικογενειακά κειμήλια με ξεχωριστή συμβολική αξία. Ποιον θα πιστέψουν τα παιδιά μας; Δεν νομίζετε, κ. Ρεπούση, ότι θα μας κάνετε αναξιόπιστους, ανακόλουθους, αφερέγγυους και μυθομανείς, μόνιμα απολογούμενους απέναντι σε μια νέα γενιά που δεν έχει δικές της μνήμες από πολέμους και καταστροφές; Μας αξίζει κάτι τέτοιο, να αποξενωθούμε και να καταδικαστούμε συλλήβδην ως κατασκευαστές εθνικών μύθων;
H διαχείριση της ιστορικής μνήμης των Μικρασιατών και Ποντίων και των άλλων προσφύγων είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αντιμετωπιστεί μέσα από ένα βιβλίο σαν της κ. Ρεπούση. Τόσο σοβαρή ώστε το συγκεκριμένο βιβλίο μας πληγώνει σήμερα. Και μας κάνει να αισθανόμαστε κι εμείς πρόσφυγες και σήμερα στην Ελλάδα που δεν συμμερίζεται τις ευαισθησίες μας. Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν…
www.pontos.gr, Μάρτιος 2007
* * *
Γιάννης Τριάντης
ΤΑ ΛΑΒΑΡΑ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ
Υέτιος φθίνει ο Μάρτιος με τους κρουνούς του φωτός ανοιχτούς και την Ισημερία να σφραγίζει το διαβατήριο του έαρος. Στα βάθη της Ασίας, πολύχρωμες φυλές γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά, σπονδή στον Ζωροαστρισμό.
Κι όπως έρχεται η 25η Μαρτίου, το σοβαρό ερώτημα – ενισχυμένο από το πολύ σοβαρό Βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού εισβάλλει ρωμαλέο στη σκηνή: Αφού ζούσαν υπέροχα οι λεγόμενοι Έλληνες, με τα σχολειά, τις ελευθερίες και τις ανέσεις τους, τι τον ήθελαν τον ξεσηκωμό του '21; Αιμοβόροι άνθρωποι. Τρομοκράτες. Σφαγείς. Κατσικοκλέφτες. Και τσιράκια των Δυτικών, προφανώς, που είχαν βάλει στο μάτι την Οθωμανική Αυτοκρατορία... Και δεν φτάνει που κατακρεούργησαν αθώο κόσμο και κοσμάκη, οι θρασύτατοι αυτοί οικειοποιήθηκαν αυθαιρέτως το όνομα και το κλέος των αρχαίων Ελλήνων, έστησαν το γνωστό κρατικό κατασκεύασμα και ποζάρουν αλαζονικά στην ίδια βιτρίνα με εκείνους τους αγλαούς του παρελθόντος, μιλώντας για "Συνέχεια του Ελληνισμού"... Ποια "συνέχεια", κύριοι; Επειδή κόπτεται αυτός ο άσχετος ο Στάθης και κάτι ιστορικοί της πλάκας, όπως ο Σβορώνος;
Και ποια γλώσσα; Σιγά το τεκμήριο. Ότι τάχα μου μιλάνε την ίδια γλώσσα με τους αρχαίους οι σημερινοί… Κακώς, κάκιστα, το πολύ σοβαρό βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού δεν αποκάλυψε την ιστορική αλήθεια σχετικά με τη γλώσσα. Ότι δηλαδή, οι ξένοι χρηματοδότησαν ταχύρρυθμα μαθήματα εκμαθήσεως της ελληνικής, λίγο πριν και λίγο μετά το '21, ώστε αυτή η ετερόκλητη κοινωνία των κλεφτοκοτάδων να συνδεθεί και διά της γλώσσης με τους αρχαίους Έλληνες. Και εν πάση περιπτώσει, πού ακούστηκε να συστήνεται κράτος και να παίρνει το όνομά του από τον γεωγραφικό χώρο; (Τι πάει να πει ότι αυτό το κάνει η FYROM; Λάθος. Οι γείτονες είναι κατ' ευθείαν απόγονοι των Μακεδόνων, όπως μαρτυρεί και η γλώσσα τους.)
Όσο για την Ακαδημία, η οποία βρήκε σωρεία λαθών στο Βιβλίο, της αξίζει ο ψόγος του κ. Μπίστη: τι άλλο θα έλεγε το συντηρητικό αυτό Ίδρυμα; Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχει αποφανθεί ο ΣΕΒ του κ. Δασκαλόπουλου, ούτε το Ίδρυμα Σόρος για να κονιορτοποιηθούν οι μασκαράδες του εθνικισμού, που επιχειρούν να βγάλουν άχρηστο το πολύ σοβαρό βιβλίο Ιστορίας και να παραμυθιάσουν τον κόσμο με το φτηνό ιδεολόγημα της "συνέχειας του Ελληνισμού".
Λοιπόν, αύριο με τα παιδάκια μου και το πολύ σοβαρό βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού θα κατεβούμε στο Σύνταγμα, την ώρα της παρέλασης και θα φωνάξουμε να στηθεί Μνημείο του 'Αγνωστου Οθωμανού, ως ελάχιστη ένδειξη τιμής στην προσφορά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των θυμάτων της κατά την εξέγερση των πλιατσικολόγων που καμώνονται τους Έλληνες. Οπως λέει άλλωστε και το αντίστοιχο, πολύ σοβαρό βιβλίο Ιστορίας που διδάσκεται στα σχολεία της Τουρκίας...
εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 23 Μαρτίου 2007
* * *
Big Fat Opinion
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΕΝΑ ΕΘΝΙΚΙ
Τις προάλλες έπεσα πάνω στον φίλο μου τον Κώστα, τον οποίο είχα να δω χρόνια. Καλό παιδί, αλλά τελειωμένο εθνίκι. Παραθέτω μέρος της συζήτησης που είχα μαζί του για να δείτε και εσείς με τι εθνόσκυλο είχα να κάνω.
BFO: Να, ας πούμε με το βιβλίο της ιστορίας. Τι μύγα σας τσίμπησε πάλι; Είναι κακό δηλαδή να μη μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο να μισούν τους Τούρκους; Τι θέλουμε να γίνουν, πορωμένοι πατριώτες ή ανθρώποι με κριτικό και ελεύθερο πνεύμα;
ΚΩΣΤΑΣ: Δεν υποστηρίζει κανείς το να μάθουν τα παιδιά να "μισούν τους Τούρκους". Θα πρέπει όμως να μάθουν ότι υπήρξε κάποτε κάτι που λέγονταν "τουρκοκρατία" και πως αυτό ήταν μισητό. Θα πρέπει να ξέρουν ότι έλαβε κάποτε χώρα εισβολή στην Κύπρο. Αν ο σκοπός σου είναι να διδάξεις την ιστορία, τότε πρέπει να την διδάξεις ως έχει, όχι εξωραϊζοντας γεγονότα του παρελθόντος (π.χ. ότι η σφαγή της Σμύρνης μπορεί να περιγραφεί ως "συνωστισμός στο λιμάνι") για να πετύχεις τάχα μου την φιλία των λαών. Δεν κτίζεις "κριτική σκέψη" στα παιδιά με αυτό τον τρόπο. Είτε παρουσιάζεις τα γεγονότα ως έχουν, είτε πουλάς προπαγάδα, τάχα μου υπερ της ειρήνης.
BFO: Γιατί "τάχα μου"; Δεν είναι σημαντική η φιλία των λαών; Τι είναι σημαντικότερο, να διδαχθούμε το τι ακριβώς έγινε στην Χιο και ποιός έσφαξε ποιόν, ή να ζήσουμε σήμερα ειρηνικά με τους γείτονές μας;
ΚΩΣΤΑΣ: Νομίζω ότι έχουμε μπερδέψει τα μπούτια ημών. Η ειρήνη και ο πόλεμος δεν είναι θέμα διδακτέας ύλης αλλά στρατηγικών επιλογών, συμφερόντων, ιστορικών συσχετισμών και άλλων σχετικών παραγόντων. Αν είναι να γίνει πόλεμος δεν θα τον κυρήξει ο κυρ Μεχμέτ ή ο κυρ Μήτσος, αλλά το στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας ή η μεγαλοαστική τάξη της Ελλάδας. Εξάλλου, όπως μας διδάσκει η πείρα, τα νήματα του πολέμου τα κινούν οι μεγάλες δυνάμεις.
Άλλωστε δεν κτίζεις την ειρήνη με εξωραϊσμό του παρελθόντος και συμψηφισμό. Η ειρήνη μπορεί να βασιστεί μόνο στην κατανόηση του τι έχει γίνει και το ειλικρινές και έμπρακτο ξεπέρασμα του. Αλλιώς η ιστορία εκδικείται. Νομίζεις ότι τα παιδάκια στις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες δεν διδάσκονταν την προπαγάνδα των σοβιετικών επί εβδομήντα χρόνια; Οδήγησε αυτό στην "ειρήνη" με την Ρωσσία, μόλις διεσπάσθη η ΕΣΣΔ; Η ειρήνη στηρίζεται στην πράξη, στην συγνώμη και την αλληλοπεριχώρηση, όχι σε θεωρίες. Νομίζεις μήπως ότι π.χ. ένα σχολικό βιβλίο στην Παλαιστίνη που να λέει τι ωραία περνάνε με το Ισραήλ θα φέρει την ειρήνη στην Μέση Ανατολή; Δεν βλέπει ο κόσμος τι γίνεται απέξω, με το τείχος που κτίζεται, τις μπολντόζες που γκρεμίζουν τα σπίτια του, την κατοχή των εδαφών του κλπ.; Τα παιδιά μεγαλώνουν, βλέπουν και κρίνουν.
Παρουσιάζουν διάφοροι επαγγελματίες αφελείς το παράδειγμα Γαλλίας και Γερμανίας οι οποίες συνέγραψαν κοινά βιβλία ιστορίας. Καλά, δεν έχουμε καμμία αίσθηση της αναλογίας; Χάσαμε κάθε πολιτικό κριτήριο; Οι δυο αυτές χώρες προχώρησαν στην κίνηση αυτή αφού πρώτα α) η Γερμανία έχασε τον πόλεμο, β) έπαψε κάθε αξίωση επί των εδαφών της άλλης χώρας, γ) έκαναν την αυτοκριτική τους, και δ) επέρασαν πενήντα χρόνια. Αν η Γερμανία διατηρούσε υπό κατοχή ή έστω διεκδικούσε εδάφη της Γαλλίας θα έκαναν το ίδιο;
BFO: Κάτσε ρε φίλε. Δηλαδή οι τόσοι επιστήμονες που μαζεύτηκαν και συνέγραψαν τα βιβλία, ή οι άλλοι που τα υποστηρίζουν δεν ξέρουν τι κάνουν και ξέρεις εσύ; Δηλαδή ποιός είναι αρμοδιότερος για τα σχολικά βιβλία, αν όχι οι επιστήμονες ιστορικοί;
ΚΩΣΤΑΣ: Σε μια εποχή παρακμής της επιστημονικής σκέψης γενικά και γενικευμένης παραπλάνησης ειδικότερα, είναι αστείο να μιλάμε για ανεξάρτητους επιστήμονες που διαβεβαιώνουν με την βούλα τους την εγκυρότητα της ιστορίας που συγγράφουν. Τα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσματος και των επιχειρημάτων, όχι με βάση τους ακαδημαϊκούς τίτλους.
Εδώ στις θετικές επιστήμες και γίνεται απίστευτο αλισβερίσι παγκοσμίως, με πληρωμένα "αποτελέσματα", κάλυψη του βιομηχανικού και στρατιωτικού κατεστημένου και πλήρη προσχώρηση στα καπιταλιστικά ιδεολογήματα. Τι σε κάνει να πιστεύεις ότι στις ανθρωπιστικές "επιστήμες" τα πράγματα θα είναι καλύτερα; Όταν μάλιστα οι ανθρωπιστικές επιστήμες, αντίθετα με τις θετικές, είναι από την φύση τους έρμαια πολιτικών θεωριών, ιδεολογημάτων και συμφερόντων. "Επιστήμονες" των ανθρωπιστικών επιστημών άλλωστε στελεχώνουν και τα λεγόμενα "θινκ τανκς" που διατυπώνουν την ιδεολογία των μεγάλων δυτικών δυνάμεων. Η ιστορία εξάλλου δεν είναι μαθηματικά, ώστε να διαβεβαιώνουν όλοι το ίδιο αποτέλεσμα. Υπάρχει η ιστορία των νικητών, η ιστορία του συστήματος κλπ.
Ειδικά σε χώρες μπανανίες όπως η δική μας, όπου το επιστημονικό μας κατεστημένο έχει λάβει τους τίτλους του στο εξωτερικό και επιστρέφει με όλη την δυτική προπαγάνδα στις βαλίτσες του και την ορμή του νεοφώτιστου. Εδώ πάει ο άλλος και πλένει πιάτα για δέκα χρόνια στις ντάινες της Αστόριας και επιστρέφει τελείως "αμερικανάκι", και θα γλυτώσει εκείνος που μπαίνει στο εκπαιδευτικό τους σύστημα και μαθαίνει να σκέφτεται με βάση τις θεωρίες, τις παραδοχές και τα paradigm τους; Αναγκαστικά θα μεταφέρει τα ιδεολογήματα που διδάχθηκε στον τόπο μας, ανάμεικτα με τις μεθοδολογικές αρχές της επιστήμης του.
Ορίστε πως το θέτει ο Γκυ Ντεμπόρ:
Όλοι οι ειδικοί είναι άνθρωποι του κράτους και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, και δεν αναγνωρίζονται σαν τέτοιοι παρά μόνο εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Κάθε ειδικός υπηρετεί το αφεντικό του, διότι καθεμία απ' τις παλιές δυνατότητες ανεξαρτησίας έχει σχεδόν εκμηδενιστεί απ' τις συνθήκες οργάνωσης της σημερινής κοινωνίας. Ο ειδικός που υπηρετεί καλύτερα είναι ασφαλώς εκείνος που ψεύδεται (…) Δεν υπάρχει τώρα πια κρίση, για την οποία να υπάρχει η εγγύηση μιας σχετικής ανεξαρτησίας, από μέρους εκείνων που αποτελούσαν τον επιστημονικό κόσμο. Απο μέρους εκείνων, λόγου χάρη, που υπερηφανεύονταν άλλοτε για την ικανότητα τους επαλήθευσης, που τους επέτρεπε να προσεγγίζουν ό,τι αποκαλούσαν αμερόληπτη ιστορία των πραγμάτων, ή τουλάχιστον να πιστεύουν ότι άξιζε να γνωστοποιηθεί.
BFO: Και δεν μου λες, γιατί δηλαδή όλοι αυτοί να ενδιαφέρονται για το πως διδάσκεται η ιστορία στην Ελλάδα;
ΚΩΣΤΑΣ: Μια και πιάσαμε τα τσιτάτα, θα στο θέσω με τα λόγια του Σουμπκομαντάντε Μάρκος. Είναι μήπως και αυτός Ελληναράς (ή μάλλον Τσιαπαράς); Γράφει λοιπόν ο δικός σου:
Ο ψυχρός πόλεμος θα έπρεπε να δώσει έναν μονοπολικό κόσμο, ένα και μόνο έθνος που κυριαρχεί στον κόσμο χωρίς αντίπαλο, αλλά για να το πετύχει αυτό, ο μονοπολικος κόσμος θα πρέπει να πετύχει την λεγόμενη "παγκοσμιοποίηση"(…) Η ιδέα στην οποία βασίζεται η παγκοσμιοποίηση είναι αυτό που αποκαλούμε "νεοφιλελευθερισμό", μια νέα θρησκεία η οποία επιτρέπει στην παγκοσμιοποίηση να λάβει χώρα. Σ' αυτόν τον "Δ' Παγκόσμιο Πόλεμο", εδάφη κατακτούνται, εχθροί καταστρέφονται και οι κατεκτημένες περιοχές τίθενται υπό διακυβέρνηση. Αυτός ο "Δ' Παγκόσμιος Πόλεμος" καταστρέφει την ανθρωπότητα καθώς η παγκοσμιοποίηση οικουμενικοποιεί την αγορά, και ότιδηποτε ανθρώπινο αντιτίθεται στην λογική της αγοράς αποτελεί εχθρό και θα πρέπει να καταστραφεί.
Ποιό είναι το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μονοπολικός κόσμος στην πορεία του προς την παγκοσμιοποίηση; Τα εθνικά κράτη, οι αντιστάσεις, η κουλτούρα, ο τρόπος του κάθε έθνους να βλέπει τον κόσμο, ό,τι το κάνει να διαφέρει από τα άλλα έθνη. Πως είναι δυνατό να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο χωριό όπου όλοι είναι ίδιοι αν υπάρχουν τόσες διαφορές; Όταν λέμε ότι πρέπει να διαλυθούν τα εθνικά κράτη και να μετατραπούν σε ερήμους, δεν εννοούμε ότι θα σκοτώσουν τον κόσμο, αλλά τον τρόπο ζωής του κάθε λαού. Μετά την καταστροφή θα έρθει το ξανακτίσιμο. Θα ξανακτιστούν οι διάφορες περιοχές μέσα σε ένα νέο πλαίσιο. Εκείνο που ορίζουν οι νόμοι της αγοράς. Αυτή είναι η κινητήρια δύναμη της παγκοσμιοποίησης.
Το πρώτο της εμπόδιο είναι τα εθνικά κράτη: πρέπει να τους επιτεθεί και να τα καταστρέψει. Ότι κάνει ένα κράτος "εθνικό" πρέπει να καταστραφεί: η γλώσσα, ο πολιτισμός, η οικονομία, η πολιτική του ζωή και ο κοινωνικός του ιστός(…) Κάθε πολιτισμική διαφορά η οποία κάνει ένα Γάλλο Γάλλο, έναν Ιταλό Ιταλό, ένα Δανό Δανό, έναν Μεξικανό Μεξικανό, πρέπει να καταστραφεί, γιατί αποτελεί φράγμα στην παγκοσμιοποίηση της αγοράς (…) Αυτό σημαίνει ότι η πολιτιστική ιστορία, η ιστορία της παράδοσης, συγκρούεται με αυτή την διαδικασία και αποτελεί επομένως εχθρού της παγκοσμιοποίησης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σοβαρό στην Ευρώπη, όπου υπάρχουν έθνη με μεγάλες παραδόσεις.
(Σουμπκομαντάντε Μάρκος, Ο Δ' Παγκόσμιος Πόλεμος)
BFO: Πάντως, ως γνωστόν τα έθνη είναι κατασκευασμένες έννοιες.
ΚΩΣΤΑΣ: Εξαρτάται. Τι εννοείς με αυτό; Αν εννοείς ότι δεν είναι κάτι το απτό, εν μέρει έχεις δίκιο. Αλλά μη απτή είναι επίσης η έννοια της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας κλπ. Δεν πρέπει να παλεύουμε γι' αυτές και να τις θεωρούμε σημαντικές; Εξάλλου, όπως η ελευθερία, έτσι και το έθνος έχει και ένα απτό μέρος. Το απτό στην ελευθερία είναι να μπορείς π.χ. να μετακινείσαι ελεύθερα, να επιλέγεις τι θα κάνεις κλπ. Το απτό στο έθνος είναι πως το αποτελεί ένα υλικό σώμα, το άθροισμα των ομοεθνών σου, και των συγκεκριμένων συνηθειών, πιστεύω, πολιτισμικών προσλαμβανουσών κλπ. που καθοδηγούν την συμπεριφορά τους, η οποία είναι και απτή και πρακτική. Τι πιο πρακτικό από το πώς ζείς, τι τρώς, σε τι είδους σπίτι μένεις;
BFO: Το εννοώ περισσότερο με την έννοια ότι τα έθνη είναι μια κατασκευασμένη ιδέα από μια ομάδα ανθρώπων (διανοούμενους κλπ.) που απευθύνεται στον πολύ κόσμο για τον έλεγχο του, για να είναι "κρέας για τα κανόνια" κλπ. Δεν υπήρχε καν η έννοια του έθνους πριν από τριακόσια χρόνια.
ΚΩΣΤΑΣ: Αυτές είναι ανιστόρητες κουταμάρες. Κατ' αρχήν η ιδέα πως τα έθνη εφευρέθηκαν πριν από ολίγους αιώνες είναι μια μπαρούφα και μισή. Τι ήταν οι Κινέζοι προ δυο χιλιάδων ετών; Περίμεναν άραγε τον Χομπσμπάουμ για να μάθουν ότι αποτελούν έθνος; Οι Εβραίοι ως τι επιβίωσαν επί χιλιετίες, σκορπισμένοι μάλιστα δεξιά και αριστερά χωρίς δικό τους κράτος; Οι Έλληνες, καίτοι χωρισμένοι σε πόλεις-κράτη δεν συνιστούσαν ενιαίο έθνος, και δεν μιλούσαν και έγραφαν με συνείδηση της κοινής τους ταυτότητας (π.χ. Έλληνες είναι "οι της ελληνικής παιδείας μετέχοντες"); Οι Πέρσες, οι Ινδοί κλπ. τι ήταν;
Τα περί εθνών είναι συνέχεια της ίδιας υπεροψίας και ρατσιστικής σκέψης που διέκρινε την Δύση από την απαρχή της αποικιοκρατίας: ό,τι ισχύει για το δυτικό άνθρωπο είναι ο παγκόσμιος κανόνας. Διαβάζουν οι δικοί μας "επιστήμονες" των ανθρωπιστικών επιστημών τις δυτικές θεωρίες για την γέννεση των σύγχρονων ευρωπαϊκών εθνών και ως επαρχιώτες φασονάδες τις μεταφέρουν αμάσητες. Στα είπα και πριν. Άσε που τις μεταφέρουν και χοντροκομμένες, σαν κλισέ εφήβων. Θέλω να πω, γράφουν οι ξένοι και περιγράφουν τις σύνθετες και μακρόχρονες διαδικασίες εθνογέννεσης των σύγχρονων δυτικών κρατών, στις οποίες έπαιξαν ρόλο εκατοντάδες παράγοντες, οικονομικοί, πολιτιστικοί, πολιτικοί κλπ. Την ανεκδιήγητη μπαρούφα όμως ότι τα έθνη εμφανίστηκαν επειδή επέβαλλαν την ιδέα τους οι διανοούμενοι, μόνο στην χώρα μας την ακούμε!
BFO: Έστω. Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο θέμα μας. Δηλαδή, όλοι συνωμοτούνε ειδικά εναντίον της Ελλάδας, έτσι; Σαν μεγάλη ιδέα δεν έχουμε για τον εαυτό μας; Μαζεύτηκαν δηλαδή διάφοροι σκοτεινοί τύποι και ασχολούνται όλοι με το αν θα γράφει το βιβλίο ιστορίας "σφαγή" ή "συνωστισμός"; Τι παράνοια είναι αυτή που σας δέρνει εσάς τους ελληναράδες!
ΚΩΣΤΑΣ: Είπε κανείς ότι συνωμοτούν "ειδικά εναντίον της Ελλάδας"; Οι μεγάλες δυνάμεις συνωμοτούν παντού και πάντα, εναντίον όλων των αντιπάλων τους, εξωτερικών και εσωτερικών. Δηλαδή εσύ τώρα το πρωτάκουσες; Συνωμοσία δεν σημαίνει Λιακόπουλος, x-files και γελοιότητες. Σημαίνει απλά καλυμένη πολιτική δράση. Ξέρουμε ας πούμε ότι οι ΗΠΑ ήταν πίσω από δεκάδες δικτατορίες στην Λατινική Αμερική και αλλού. Δεν βγήκαν προφανώς να το πουν καθαρά (το οποίο θα προκαλούσε διεθνή κατακραυγή), αλλά κινήθηκαν με μυστικές συμφωνίες, διπλωματία κεκλεισμένων των θυρών, κρυφούς λογαριασμούς οικονομικής υποστήριξης κ.ο.κ. Ε, αυτές τις μυστικές κινήσεις τις λέμε παραδοσιακά "συνομωσία".
Ορίστε τι λέει ο Αμερικάνος συγγραφέας Γκορ Βιντάλ επί του θέματος:
Δυστυχώς οι Αμερικανοί, ως άλλα σκυλιά του Παβλώφ, έχουν εκπαιδευτεί από τα ΜΜΕ να αντιδρούν με χαχανητά σε κάθε αναφορά της λέξης «συνωμοσία». Για να πιστέψει ένας Αμερικανός ότι υπάρχει συνωμοσία, πρέπει επίσης να πιστεύει στα UFO.
Την ίδια πλύση εγκεφάλου προμοτάρουν και στην χώρα μας. Έχουμε φθάσει οποιος καταγγέλει στημένα παιχνίδια να θεωρείται συνωμοσιολόγος τύπου Λιακόπουλου και ψώνιο. Λες και δεν ξέρουμε από πρώτο χέρι πως κανονίζονται τα πράγματα. Η χούντα άραγε με ποιανού την υποστήριξη "άνθισε" στην χώρα μας; Ρε εδώ είχαμε το σκάνδαλο με το σύστημα υποκλοπών που παρακολουθούσε όλο τον πολιτικό κόσμο της χώρας μας και πέρασε στο ντούκου, και εσύ μου λες ότι δεν υπάρχουν "συνωμοσίες";
BFO: Δηλαδή για όλα στην Ελλάδα φταίνε η Ευρώπη και η Νέα Τάξη;
ΚΩΣΤΑΣ: Όχι, για τις λεπτομέρειες μόνο. Για τα σοβαρά φταίει η Νίτσα Λουλέ κι ο κυρ Μήτσος ο σκουπιδιάρης.
Τα πράγματα είναι απλά: κάθε δύναμη που έχει συμφέροντα να υπηρετήσει καθώς και δυνάμεις και λεφτά να διαθέσει θα ενεργεί υπερ των συμφερόντων της. Φανερά, όπου την παίρνει και κρυφά αλλού. Κονδύλια για μίζες, για κλείσιμο στομάτων, για ακαδημαϊκή "έρευνα", για έλεγχο πολιτικών, δημοσιογράφων και διανοούμενων παίζουν παντού και πάντα. Στο οικονομικό τομέα οι βρώμικες κινήσεις δίνουν και παίρνουν, είναι γνωστά αυτά. Ακόμη και στον πολιτιστικό τομέα: π.χ. οι χορηγίες του ιδρύματος Φορντ στην χώρα μας και αλλαχού.
Δυστυχώς ο κόσμος, ειδικά ο νεότερος, αγνοεί αυτό το παρελθόν, ή αδυνατεί να καταλάβει την πολιτική του σημασία, απολιτικοποιημένος καθώς είναι. Γι' αυτό και σήμερα έχουν αποθρασυνθεί τελείως. Τουλάχιστον το ίδρυμα Φορντ παρίστανε τον χορηγό της τέχνης. Αντίθετα, σήμερα δίνουν χρήματα απευθείας για πολιτικούς σκοπούς, μπροστά στα μάτια όλων, και μάλιστα άτομα και οργανισμοί γνωστοί για το ρόλο τους. Να, δες το CDRSEE, το οποίο προωθεί την αλλαγή των σχολικών βιβλίων ιστορίας και σπονσοράρει ιστορικούς και άλλους. Αν γινόνταν κάτι τέτοιο την δεκαετία του '70 ή του '80 θα είχε βουίξει ο τόπος. Σήμερα, μετά από είκοσι χρόνια "εκσυγχρονισμού", αποβλακωμένοι και απολιτικοποιημένοι, οι "λάιτ" αριστεροί μας συντάσσονται απευθείας με τις επιταγές του εσμού των μεγαλοσυμφερόντων και των μεγάλων δυνάμεων καταπολεμώντας τον "εθνικισμό" όσων αντιδρούν.
BFO: "Λάιτ" αριστεροί;
ΚΩΣΤΑΣ: Οι κλασσικοί λακέδες της εξουσίας, μωρέ, "οργανικοί διανοούμενοι" του εκσυγχρονισμού που το παίζουν ΣΥΝασπισμένοι αριστεροί. Θα τους βρείς σε όλες τις θέσεις μάσας, να ροκανίζουν ευρωπαϊκά κονδύλια, στα πανεπιστήμια, στα υπουργεία, σε οργανισμούς, σε συνέδρια κλπ. Κάτι άτομα σαν εκείνο τον γερμανό υπουργό που το '70 πέταγε μολότωφ και το '90 έχει χωθεί στις πιο ψηλές καρέκλες. Ταυτόχρονα, γράφουν με ύφος διακοσίων καρδινάλιων για να ενημερώσουν και εμάς τους κάφρους για την μεγάλη εκσυγχρονιστική αποστολή που πρέπει να αναλάβουμε. Δηλώνουν αριστεροί αλλά ψηφίζουν Αρτέμη Μάτσα. Δηλαδή σε κάθε ευκαιρία η άποψη που εκφράζουν ταυτίζεται με τις στρατηγικές, τις επιδιώξεις, τα σχέδια και τους χειρισμούς των μεγάλων δυνάμεων, δηλαδή της εξής μιας, των ΗΠΑ. Η "Γενιά του Πολυτεχνείου", καθώς ξεπουλιόνταν μες στις δεκαετίες, ανέθρεψε την επόμενη "αριστερή" γενιά σαν τα μούτρα της και χειρότερα.
BFO: Εντάξει, οι δήθεν αριστεροί είναι γλειώδεις. Αλλά δηλαδή εσείς οι εθνικιστές είστε καλύτεροι που θέλετε να πάμε να πάρουμε την Πόλη;! Δηλαδή αυτός είναι ο στόχος μας εν έτει 2007;
ΚΩΣΤΑΣ: Καταρχήν τι είναι ο εθνικισμός, ξέρεις; Ξέρεις πότε εφευρέθηκε και τι υποδηλώνει ο όρος; Και αυτός δυτικό φρούτο είναι. Εμφανίζεται καταρχήν ως πολιτική ιδεολογία για την απελευθέρωση των δυτικών εθνών από τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες και τις δυναστείες τους. Από αυτή την άποψη υπήρξε απελευθερωτικός και προοδευτικός. Είναι τον 20ο αιώνα που ο όρος πήρε βρώμικο όνομα, όταν και πάλι τα δυτικά κράτη αιματοκύλισαν την Ευρώπη δις. Έχουμε λοιπόν, στην δυτική ιστορία τους δυο παγκοσμίους πολέμους, τις αποικίες, το ρατσισμό και την δουλεία, φασισμό και ναζισμό, το ολοκαύτωμα, την Δρέσδη, την Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ποτάμια αίματος και μίσους, και είναι οι… Έλληνες ειδικά που είναι εθνικιστές; Ή έστω τα Βαλκάνια; Από πού κι ώς πού προέκυψε αυτό το απαράδεκτο ιδεολόγημα;
Και για να τελειώνουμε με τις ηλίθιες καρικατούρες. Ποιός ζητάει να πάμε να πάρουμε την Πόλη; Αν το ζητάνε δέκα-είκοσι βαρεμένοι κάποιας ακροδεξιάς οργάνωσης, σημαίνει αυτό ότι οι Έλληνες γενικά, ή όσοι μιλάνε για τα εθνικά ζητήματα ειδικά το πρεσβεύουν; Ζήτησε κανείς οποιονδήποτε επεκτατικό πόλεμο; Γιατί, αυτό σημαίνει εθνικισμός, με την αρνητική έννοια όπως την ξέρουμε από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν έχω υπόψη μου κανέναν που να ζητάει κάτι τέτοιο – ίσως μόνο σε καμμιά ακροδεξιά οργάνωση ή σε κάνα ψυχιατρείο. Όταν φτάνει να βαφτίζεται "εθνικισμός" το να θέλεις να κρατήσεις την ανεξαρτησία σου ή το να μην ενδίδεις στη θέσμιση προτεκτοράτου –όπως με το Σχέδιο Ανάν–, σημαίνει ότι έχουμε χάσει τελείως την μπάλα. Αλλά εδώ έχουμε φτάσει να διαβάζουμε σε ιστολόγια για τον "Βενιζέλο και τη λύσσα του να προσαρτήσουμε την Κρήτη και τη Θεσσαλονίκη" (!!!). Εμ, βέβαια, άκου "λύσσα" να θέλουμε ελληνική Κρήτη και Θεσσαλονίκη. Ίσως και η ελληνική Πελοπόννησος παραπάει ως απαίτηση, αφού όπως μας λέει η κ. Κουλούρη:
Οι πολιτικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας στα Βαλκάνια και η αναθεώρηση του παρελθόντος που συνεπάγονται οδήγησαν τις βαλκανικές ιστοριογραφίες σε μια αναζήτηση του "κοινού" παρελθόντος, των κοινών ιστορικών εμπειριών της βυζαντινής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της "κληρονομιάς" τους στη θρησκευτική, πολιτισμική και θεσμική σφαίρα.
Η νέα αυτή τάση σημαίνει αναθεώρηση της βασικής, κοινής στα βαλκανικά εθνικά κράτη (πλην του τουρκικού, βεβαίως) ερμηνείας της οθωμανικής κληρονομιάς: ότι η οθωμανική περίοδος της ιστορίας τους υπήρξε μια "αλλότρια" επιβολή στις αυτόχθονες χριστιανικές κοινωνίες που είχε τη μορφή "ζυγού".
"Αλλότρια" σε εισαγωγικά η οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία βέβαια δεν ήταν καν "ζυγός" (σε εισαγωγικά και αυτός). Όταν οι ιστορικοί, όπως η κ. Κουλούρη, γράφουν τέτοια, δεν προκαλεί εντύπωση που φθάνουμε να διαβάζουμε κατά της προσάρτησης της Κρήτης και της Θεσσαλονίκης.
BFO: Καλά, πλάκα έκανα περί Πόλης.
ΚΩΣΤΑΣ: Βρε τον αστειέμπορα, σε καλό να μας βγεί τόσο γέλιο. Αυτό είναι μια άλλη κατάντια του πολιτικού διαλόγου εν έτει 2007. Γεμίσαμε "πλακατζήδες", ήτοι ηλίθιους οι οποίοι πετάνε από εδώ και από εκεί σαχλίτσες παρόμοιου τύπου εν είδει πολιτικού σχολίου και όταν τους στριμώξει κανείς επισημαίνοντας τις ασυναρτησίες τους το γυρίζουν στο "πλάκα έκανα".
Αλλά και τα "σοβαρά επιχειρήματα" παρομοίου επιπέδου είναι. Επισημαίνεις π.χ. υπαρκτές και αναγνωρισμένες σχέσεις διαπλοκής, όπως το CDRSEE και τους χρηματοδότες τους και σε λένε "συνομωσιολόγο" ή σε παρουσιάζουν ως γραφικό που πιστεύει ότι όλοι συνωμοτούν εναντίον μας κλπ. Φυσικά τα συγκεκριμένα σου στοιχεία τα κάνουν γαργάρα. Λες πάλι για τις χαλκέψεις των βιβλίων ιστορίας και αποφαίνονται ότι σκοπός σου είναι να διαιωνίσεις το μίσος προς την Τουρκία, ότι θέλεις "πειθήνιο κρέας για τα κανόνια" κλπ.
Καταγγέλεις τους χειρισμούς και τις πολεμικές εκστρατείες των ΗΠΑ και σε βαφτίζουν "αφελή αντιαμερικάνο" που μισεί τον αμερικάνικο λαό και άλλες τέτοιες παπάρες. Θα προσθέσουν βέβαια και την καραμέλα "Ο αντιαμερικανισμός είναι ο σοσιαλισμός των ηλιθίων". Και βέβαια δεν θα παραλείψουν να πετάξουν και κάποια σπόντα ότι είσαι και αντισημίτης, ειδικά αν τολμήσεις να κριτικάρεις την πολιτική του Ισραήλ.
Αν πάλι μιλάς για την ελληνική ιστορία ή τολμήσεις να πείς ότι ο ελληνικός πολιτισμός έχει συνέχεια στο χρόνο από την εποχή του Ομήρου τότε σε χαρακτηρίζουν αυτομάτως "οπαδό του Λιακόπουλου" που πιστεύει στην ομάδα έψιλον και τους Ελ που ήρθαν από την Αφροδίτη. Ή αν καταφερθείς εναντίον του σχεδίου Ανάν, το οποίο ορίζει ένα ανεκδιήγητο προτεκτοράτο με απαράδεκτη δομή διακυβέρνησης, σε λένε υπέρμαχο του μίσους, πολεμοκάπηλο κλπ.
Κλασσικό κόλπο είναι να εξωθούν το συλλογισμό σου στο άλλο άκρο και μετά να σου αποδίδουν αυτή την καρικατούρα. Π.χ. αν πείς κάτι κατά της αμερικάνικης επέμβασης στο Ιρακ τότε είσαι οπαδός του Σαντάμ, αν πεις ότι η ελληνική γλώσσα είναι ενιαία τότε σε παρουσιάζουν σαν να ισχυρίζεσαι ότι δεν είχε καμμία αλλαγή εδώ και 3.000 χρόνια, αν μιλήσεις υπερ της παράδοσης αυτό σημαίνει ότι θέλεις να πετάξουμε την τεχνολογία, αν κριτικάρεις τις ΗΠΑ τότε δεν πρέπει να φοράς μπλουτζήν, αν αντιμάχεσαι την κατοχή της Κύπρου τότε δικαιώνεις τα εγκλήματα του Σαμψών και άλλες τέτοιες διαστρεβλώσεις.
Αν αυτοί οι χαρακτηρισμοί και οι κουτοπονηριές παρατηρούνταν μόνο σε δέκα περιθωριακά έντυπα ή σε μερικά βαρεμένα ιστολόγια θα ήταν καλά. Δυστυχώς τα βρίσκει κανείς σε κείμενα από τις μεγαλύτερες εφημερίδες και τους πιο προβεβλημένους αρθρογράφους μέχρι στις δηλώσεις και τα γραπτά πανεπιστημιακών. Ο δημόσιος λόγος, ο οποίος ποτέ δεν ήταν υψηλού επιπέδου στα μέρη μας, έχει ξεπέσει στο επίπεδο της βρούβας.
BFO: Πάντως πρέπει να παραδεχθείς ότι οι ελληναράδες σχηματίζουν ύποπτες συμμαχίες, από ακροδεξιά στοιχεία μέχρι ΚΚΕδες.
ΚΩΣΤΑΣ: Άλλη βλακεία αυτό. Καταρχήν το "ελληναράδες" ή το "εθνικιστές" αποδίδεται σε άτομα που καμμία σχέση δεν έχουν με τον όρο, μόνο με μόνο επειδή τολμάνε να μιλάνε για τα εθνικά θέματα. Άμα τους βαφτίζεις όλους "ελληναράδες" είναι εύκολο να αποδείξεις ό,τι "συμμαχία" θέλεις. Έπειτα, το να συμφωνείς σε ένα θέμα με κάποιον δεν σημαίνει ότι αποδέχεσαι τις απόψεις του γενικώς και αορίστως. Το ότι ένας ακροδεξιός τίθεται κατά του Σχεδίου Ανάν όπως και εμείς, δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε και στα υπόλοιπα, π.χ. στις απόψεις του υπερ των φασιστικών ιδεών, υπέρ του να πάρουμε την Πόλη, υπερ του ρατσισμού έναντι των μεταναστών κλπ. Στοιχειώδες, αγαπητέ Ουώτσον. Μπορεί κανείς να εξετάσει τις θέσεις π.χ. του ΑΡΔΗΝ, να δεί και τις θέσεις του κάθε ακροδεξιού και θα δεί αμέσως τις θεμελιώδεις διαφωνίες. Αλλά το τσουβάλιασμα είναι πιο εύκολη υπόθεση. Είπαμε: δημόσιος διάλογος επιπέδου βρούβας.
Αν θέλεις να μιλήσουμε για περίεργη σύμπλευση τότε τι να πούμε για την καθεστωτική "Αριστερά" και όλους τους τάχα μου ευαίσθητους αριστεροχαρούμενους, οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία ταυτίζονται με τις απόψεις της κυβέρνησης, των εκσυγχρονιστών και τις Νέας Τάξης; Από το να σπεύσουν να πανηγυρίσουν για τα θετικά της παγκοσμιοποίησης ή την εισαγωγή της "δημοκρατίας" στο Ιρακ μέχρι το να υπερασπίσουν το σχέδιο Ανάν και να επιβάλλουν τα νέα βιβλία ιστορίας, εγγυημένα με την βούλα του Σόρος και άλλων δημοκρατικών δυνάμεων. Αν κάποιος που δηλώνει "αριστερός" ταυτίζεται σε όλα τα κρίσιμα με το εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ, ε, τότε δεν θα πρέπει να σκεφτεί πως κάτι δεν πάει καλά με την "αριστεροσύνη" του; Αλλά εδώ έχουμε φτάσει "αριστεροί" να χρηματοδοτούνται από ξένες οργανώσεις, ώς και από δεξαμενές σκέψης της υπερδύναμης, και να θεωρείται αποδεκτό.
bigfatopinion.blogspot.com, 2 Μαρτίου 2007
* * *
Δώρα Μόσχου
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ της ΣΤ' Δημοτικού έχει εγερθεί, το τελευταίο διάστημα, μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το πώς πρέπει να γράφεται και να διδάσκεται η ιστορία. Η συζήτηση αυτή έχει διευρυνθεί – λόγω και των γενικευμένων αντιδράσεων απέναντι στο βιβλίο – και έχει συμπεριλάβει και άλλα ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, ποιος έχει το δικαίωμα να ασχολείται με την ιστορία, να μαθαίνει την ιστορία, ακόμα και να κρίνει την ιστορία.
Εάν μείνει κανείς σε μια επιφανειακή ανάγνωση της διαμάχης (κάτι περισσότερο, κατά τη γνώμη μας: της διαπάλης) που έχει ξεσπάσει το τελευταίο διάστημα γύρω από το εν λόγω πόνημα ρεκτών ιστορικών, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ένα προοδευτικό βιβλίο, ένα βιβλίο που προάγει με τρόπο απλό και εύληπτο από δωδεκάχρονα παιδιά την ιστορική γνώση σε βάθος – τη γνώση της ιστορίας των δομών – και ότι απέναντί του έχει συσπειρωθεί ό,τι αντιδραστικότερο διαθέτει η ελληνική κοινωνία. Μία όμως δεύτερη, προσεκτικότερη ανάγνωση τόσο του ίδιου του βιβλίου, όσο και της απολογητικής ρητορείας των συγγραφέων και υποστηρικτών του, θα αποκαλύψει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα.
Να το πούμε από την αρχή: το βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ` Δημοτικού είναι ένα κακό βιβλίο. Είναι ένα κακό βιβλίο όχι γιατί "καταρρίπτει τα στερεότυπα της εθνικής ιστοριογραφίας" (όπως επαίρονται ότι κάνει οι υποστηρικτές του), αλλά για πολλούς άλλους λόγους τους οποίους, κατ' αρχήν επιγραμματικά, θα παραθέσουμε αμέσως παρακάτω, επιχειρώντας, αμέσως μετά, μια πιο αναλυτική τους προσέγγιση:
1) Το βιβλίο είναι παιδαγωγικά κακό και αμέθοδο: συμπυκνώνει μία τεράστια ιστορική περίοδο (600 περίπου χρόνων, μέσα στα οποία συντελέστηκαν οι μεγαλύτερες, κοσμοϊστορικές αλλαγές της ανθρώπινης ιστορίας) σε 140 περίπου σελίδες, με αποτέλεσμα να δίνει πληροφορίες ελλιπείς, ή τόσο συμπυκνωμένες ώστε τελικά να εμπεριέχει σοβαρά λάθη – αν τελικά μπορούν να θεωρηθούν ως τέτοια.
2) Από πολλούς θεωρείται ως μεγάλο του προσόν η πλούσια (όντως) εικονογράφηση και η παράθεση αποσπασμάτων από πηγές, καθώς και οι ασκήσεις που θέτει στους μαθητές. Ωστόσο, αν ανοίξει κανείς το βιβλίο σε μια τυχαία σελίδα του, θα κουραστεί από τη διάσπαση της ύλης – και θα δει ότι, με την κατανομή αυτή, δεν διευκολύνεται ο μαθητής να συγκροτήσει συνεχή, αφηγηματικό λόγο.
3) Σαφώς σημαντικότερο πρόβλημα είναι η ιστορική μεθοδολογία που έχουν ακολουθήσει οι συγγραφείς και, συνακόλουθα, ο ιδεολογικός τους προσανατολισμός (κι ας ορκίζονται στο όνομα της… καθαρής επιστήμης). Σε αυτό το ζήτημα θα αναφερθώ αναλυτικά αμέσως παρακάτω.
4) Σύμφωνα με τη μεθοδολογία και την ιδεολογία των ρεκτών συντακτών του, το βιβλίο πάσχει από… επιλεκτική μνήμη: θυμάται και… ξεχνά γεγονότα, δομές, πρόσωπα, κινήματα, ενίοτε και… ολόκληρες χώρες, κατά το δοκούν.
Σε πρόσφατο αφιέρωμα της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ στο εν λόγω βιβλίο, η φανατική υποστηρήκτριά του, ιστορικός κ. Χριστίνα Κουλούρη, επιχειρεί να απαντήσει –με ορισμένη μετριοπάθεια, είναι αλήθεια– σε μία από τις βασικότερες αιτιάσεις που έχουν απευθύνει εναντίον του πολλοί κύκλοι, διαφορετικών πολιτικών και ιδεολογικών προσανατολισμών: στο γεγονός ότι το βιβλίο υποβαθμίζει ποικιλοτρόπως τη μεγάλη Επανάσταση των Ελλήνων του 1821, ενώ περιγράφει με ήπιους χαρακτηρισμούς και όρους "πολιτικής ορθότητας" τα δεινά των ελλήνων της Σμύρνης, κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η κ. Κουλούρη λοιπόν –συμπυκνώνουμε την κεντρική ιδέα των λόγων της– ισχυρίζεται ότι υπάρχουν δύο τάσεις στη σύγχρονη σχολική ιστοριογραφία και ότι το βιβλίο προσπάθησε να κινηθεί ανάμεσά τους. Η μία τάση –κατά την κ. Κουλούρη πάντα– είναι η παραδοσιακή, η "συντηρητική", εκείνη η οποία δίνει ιδιαίτερο βάρος στα πολεμικά γεγονότα, στις συγκρούσεις μεταξύ των εθνών και των εθνών-κρατών. Πρόκειται –σύμφωνα πάντα με την άποψη της συγγραφέως– για μια ιστοριογραφία που αναπαράγει το μίσος και τις συγκρούσεις ανάμεσα στους λαούς. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο –μαθαίνουμε από το άρθρο– η UNESCO έδωσε κατευθύνσεις, σύμφωνα με τις οποίες τα σχολικά βιβλία θα πρέπει να ασχολούνται περισσότερο με το πεδίο της οικονομίας, των κοινωνικών δομών, ή της καθημερινής ζωής του παρελθόντος, ώστε να μην αναπαράγονται τα "εθνικά στερεότυπα" και να μη "συντηρείται το μίσος". Η κ. Κουλούρη αποδέχεται τη μέση οδό: ούτε μία ιστορία πλήρως "καθαρμένη" από πολεμικά ή εν γένει βίαια γεγονότα, ούτε όμως και μία ιστοριογραφία που οι σελίδες της να "στάζουν αίμα". Καταλήγει μάλιστα με την αποστροφή ότι τα βιβλία πολλών δυτικοευρωπαϊκών χωρών (φέρνει ως παράδειγμα τη Γαλλία και τη Γερμανία) "δεν στάζουν πια αίμα", "χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Γάλλοι ή οι Γερμανοί αγαπούν λιγώτερο την πατρίδα τους".
Πολλά θα είχε να αντιτείνει κανείς σε αυτούς τους συλλογισμούς. Κατ` αρχήν, δεν μπορούμε να μπούμε στη λογική της επιλογής ανάμεσα στη "μία ή την άλλη" ιστορία. Η κινητήρια δύναμη της ιστορίας, σύμφωνα με τον ιστορικό υλισμό, είναι η πάλη των τάξεων, η οποία διεξάγεται στο πεδίο των μεταβολών της οικονομικής βάσης κάθε κοινωνίας –της βάσης η οποία συγκροτείται από τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις σχέσεις παραγωγής– τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα αποτελούν το τελικό αποκρυστάλλωμα, την τελική συμπύκνωση της εξέλιξης των οικονομικών δομών. Αλλά και –σε τελευταία ανάλυση, όπως προσφυώς αναφέρει ο Ένγκελς– το αίτιο κάθε πολιτικού ή στρατιωτικού γεγονότος είναι οικονομικό – ανάγεται ακριβώς στη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και στις σχέσεις παραγωγής. Πώς λοιπόν μπορούμε να αποσπάσουμε τη "μια" από την "άλλη" ιστορία και να επιλέξουμε ποιάς τη διδασκαλία θα προκρίνουμε στο δημόσιο σχολείο;
Υπάρχουν ωστόσο σε αυτή την τοποθέτηση και άλλες, εξαιρετικά σοβαρές πλευρές. Πάντα σύμφωνα με τον ιστορικό υλισμό, "η βία είναι η μαμή της ιστορίας". Δεν υπάρχει, στην ιστορία της ανθρωπότητας, κίνημα εθνικοαπελευθερωτικό ή ταξικό – κοινωνικό, που να έχει τελεσφορήσει, που να έχει επιφέρει τη ρήξη με το παλιό και την οικοδόμηση του καινούργιου, χωρίς τη χρήση βίας. Ακόμη περισσότερο: δεν υπάρχει ιστορική περίπτωση κατά την οποία η κυρίαρχη τάξη –ή ο επικυρίαρχος ενός έθνους υπό κατοχή– να μην έχει ασκήσει βία για να διαιωνίσει την εξουσία του. Από αυτή την άποψη, δεν είναι τα βιβλία ιστορίας που "στάζουν αίμα" και που παράγουν το μίσος: είναι οι ίδιες οι υλικές, ιστορικές συνθήκες κάθε εποχής και κάθε σύγκρουσης. Και για να τελειώνουμε με αυτή την επιχειρηματολογία: είναι άραγε ίδια η πολεμική ιστορία της Γαλλίας ή της Γερμανίας (χωρών με πρωτεύουσα θέση στο σύστημα του ιμπεριαλισμού, παλαιές αποικιακές δυνάμεις, η δεύτερη από τις οποίες έχει εξαπολύσει δύο παγκοσμίους πολέμους), με την αντίστοιχη της Ελλάδας; Ενός έθνους-κράτους που δημιουργήθηκε μετά από μία μεγάλη επανάσταση και που, σε κάθε περίπτωση, πληρώνει την ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση της στο σύστημα;
Αλλά και ο έτερος των υποστηρικτών του βιβλίου, πανεπιστημιακός κ. Αντώνης Λιάκος, καθώς και η υπεύθυνη της συγγραφικής ομάδας, κ. Μαρία Ρεπούση, συμμετέχουν με άρθρα τους στο αφιέρωμα της καλής εφημερίδας. Το άρθρο του κυρίου Λιάκου, κοσμείται με φωτογραφία καλογραιών που διαδηλώνουν για το θέμα των ταυτοτήτων (εντελώς άσχετη με το θέμα, που επιχειρεί απλώς να υποδηλώσει ότι όλοι οι επικριτές του βιβλίου είναι του… ιδίου φυράματος), ενώ ο κύριος καθηγητής, με ατράνταχτη επιστημονική επιχειρηματολογία και τακτ που προσιδιάζει σε προοδευτικό λόγιο χαρακτηρίζει ψυχωσικούς όλους όσους έχουν εκφράσει τις αντιρρήσεις τους για το εν λόγω πόνημα. Από τα δύο άρθρα, μαθαίνουμε επίσης ότι "η ιστορία είναι η γνωριμία με το ξένο, το διαφορετικό" αλλά και "οι πολλαπλές προσλήψεις της πραγματικότητας". Πρόκειται για τη μεταμοντέρνα αντίληψη της ιστορίας (η οποία, στην πραγματικότητα, είναι εντελώς ιδεαλιστική και μεταφυσική, άρα αντιδραστική) σύμφωνα με την οποία η ιστορία δεν είναι επιστήμη και δεν διέπεται από νομοτέλειες: είναι αφήγηση και, όσες επί μέρους αφηγήσεις υπάρχουν για ένα ιστορικό συμβάν, τόσες είναι και οι ιστορικές πραγματικότητες! Ήτοι, αντικειμενική πραγματικότητα, περιγράψιμη από τον ιστορικό δεν υπάρχει! […]
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι επίσης ένα από τα ακραία συμπτώματα μιας τάσης που έχει παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια και που είναι γνωστή σαν "αναθεώρηση της ιστορίας". Σύμφωνα με την τάση αυτή, εξισώνεται η βία του κυρίαρχου με τη βία του κυριαρχούμενου και, υπό αυτό το πρίσμα, εξετάζονται και αξιολογούνται γεγονότα όπως η εαμική εθνική αντίσταση (τα τελευταία χρόνια έχει ξεσπάσει οξεία διαπάλη πάνω στο ζήτημα), ή η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η τέτοιου είδους αντιμετώπιση περιλαμβάνει πλέον και παλαιότερα σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ή της παγκόσμιας ιστορίας, όπως η ελληνική και η γαλλική επανάσταση […]
Ωστόσο, πίσω από όλη αυτή τη φιλολογία, κρύβεται, κατά τη γνώμη μας, ένα κεντρικό ερώτημα που απασχολεί, όχι μόνο την ιστοριογραφία, αλλά και τις πολιτικές εκτιμήσεις και κρίσεις για το σήμερα και για το αύριο της ανθρωπότητας: ο κυριαρχούμενος, η εθνικά ή και κοινωνικά υπόδουλος έχει δικαίωμα στην άσκηση βίας απέναντι στον κυρίαρχο; Και, ιστορικά και πολιτικά, μπορούμε να βάλουμε το ίδιο πρόσημο στη βία του κυριάρχου και στη βία του κυριαρχούμενου; Τελικά, μήπως το διακύβευμα όλης αυτής της συζήτησης είναι το δικαίωμα στην άσκηση επαναστατικής βίας;
www.resaltomag.gr, Μάρτιος 2007
* * *
Χρήστος Κάτσικας
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ!
Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει για τα νέα βιβλία Ιστορίας με αφορμή το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού δημιούργησε δύο αντίπαλα στρατόπεδα και δύο ρεύματα, τα οποία ελάχιστα έχουν να προσφέρουν όχι μόνο στη συζήτηση για τα σχολικά εγχειρίδια, αλλά και για το ίδιο το επίμαχο θέμα, αυτό της ιστορίας και της ιστορικής εγγραφής της.
Οι δύο πόλοι της αντιμαχίας (με τις εθνικιστικές κορώνες να υπερτερούν γιατί ξύνουν τη μνήμη και τις πληγές του λαού μας καλύτερα), είναι από τη μια πλευρά ο εκσυγχρονισμός και ο κοσμοπολιτισμός και από την άλλη οι γνωστοί εθνικιστικοί κύκλοι, με τους βουλευτές της Ν.Δ. που κλείνουν το μάτι στα συντηρητικά αντανακλαστικά των ψηφοφόρων.
Το εκπαιδευτικό κίνημα και οι πιο δραστήριες συνιστώσες του ακόμα κρατούν στάση αμηχανίας. Όμως το ζήτημα το αφορά. Από μια άποψη περισσότερο από κάθε άλλον, διότι εδώ διακυβεύονται "ιδεολογίες", παίζεται η τύχη της μνήμης και του τρόπου που αντιμετωπίζεται η ιστορία.
Απέναντι στον θεσμικό εκσυγχρονισμό (έτσι όπως αυτός εκφράζεται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και τις "μοντέρνες" αντιλήψεις για τη γνώση και το σχολείο) και την επαναφορά στη νοσταλγική ασφάλεια της παράδοσης, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να επιχειρήσουν την έξοδο. Με κανέναν.
Ούτε με το σερβίρισμα της νέας σκέψης που απαλείφει κάθε έννοια συγκρότησης και κοινωνικής πάλης για να παραδώσει τον μαθητή - αυριανό πολίτη χωρίς σκέψη, χωρίς ιδεολογικό και πολιτικό έρμα, έρμαιο στην αγορά, ούτε όμως και με τον κούφιο πατριωτισμό, την κενολογία, τις αντιλήψεις περί ανάδελφου έθνους κλπ.
Η πρώτη ιδεολογική και πολιτική άποψη, παρά την επιστημονική της προβιά και το κύρος των ειδικών, προτείνει μια ιστορική σούπα, όπου, σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Θανάση Τσιριγώτη, το δευτερεύον εξισώνεται με το κύριο, οι κοινωνικές συγκρούσεις μηδενίζονται, ο ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει, η συνολική αφήγηση σφαγιάζεται σε πληροφορίες, εικόνες, αριθμούς και πηγές, για να φτιαχτεί τάχα η ιστορία σαν κουλουράκι (ο καθένας και η προσωπική του ιστορική άποψη).
Η δεύτερη άποψη προτείνει τα ιερά και όσια του έθνους, την παράδοση και τη θρησκεία και απέναντι στην παγκοσμιοποίηση αντιτάσσει την επιστροφή στις εθνικές ρίζες, κηρύσσει τον σοβινισμό, προκρίνει τη μυθολογία απέναντι στην επιστήμη.
Ανάμεσα στις συμπληγάδες οι εκπαιδευτικοί έχουν έναν μόνο δρόμο. Να περάσουν ανάμεσα, όσο μπορούν αλώβητοι.
Η ματιά στην Ιστορία δεν είναι αθώα και ουδέτερη όπως προσπαθούν να μας πείσουν οι τεχνοκράτες· οι ιδέες κάθε εποχής είναι αυτές της κυρίαρχης τάξης. Όχι με ταυτότητα και "σιδερένιο" τρόπο, ωστόσο αντανακλούν τον βαθύτερο ψυχισμό της εποχής. Καμία γνώση και καμία μέθοδος για την πρόσκτησή της, όσο τεχνοκρατική και να εμφανίζεται, δεν είναι ιδεολογικά στεγανή, ουδέτερη.
Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: από τα νέα βιβλία απουσιάζει ο συνεκτικός ιστός, απουσιάζουν τα ιστορικά πλαίσια, οι κοινωνικές συγκρούσεις εξοστρακίζονται, ο ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει, η συνολική αφήγηση σφαγιάζεται σε πληροφορίες, εικόνες, αριθμούς και πηγές. Απομένει η τμηματική πληροφορία, η αποσπασματική είδηση, το απομονωμένο γεγονός, χωρίς την ιστορική και κοινωνική του πλαισίωση. Το "πώς" και το "γιατί" έχουν εξαφανιστεί. Μιλάμε για μια άχαρη περιήγηση στο παρελθόν μέσα από θέματα από τα οποία απουσιάζει κάθε αναφορά στις κοινωνικές τάξεις και τους αγώνες τους.
Πρόκειται για σπαράγματα-θραύσματα γεγονότων χωρίς συνέχεια. Σκόρπιες πληροφορίες "ατάκτως εριμμένες" προσφέρονται προς "κατανάλωση", ένας σωστός τσελεμεντές, όπου χάνεται η σχέση αιτίας και αποτελέσματος, καθώς και το νόημα της κάθε γνώσης. Ο θρυμματισμός είναι συντριπτικός, ενώ η απόσπαση των πληροφοριών από το θεωρητικό τους θεμέλιο εντονότατη.
Απουσιάζει η διήγηση. Μα αυτό ακριβώς είναι η Ιστορία: η διήγηση για τα πάθη των ανθρώπων, για τον μόχθο τους, για τη ζωή και για το κτίσιμο των κοινωνιών τους, για την πίστη που είχαν, τα λάθη που έκαναν, τις αντιστάσεις τους, το αίμα που έχυσαν για δίκαιους και άδικους λόγους. Για όλα αυτά συναρπάζει και μέσα από αυτά δημιουργεί την έφεση για γνώση και την κριτική διάθεση. Από όλο αυτό το συναρπαστικό "παραμύθι", σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό Γιώργο Μαργαρίτη, η μεταρρυθμιστική "πολιτικά ορθή" απορρύθμιση θέλει να αφήσει ένα και μόνο: το τίποτα.
Η διάρθρωση της ύλης εγκαταλείπει τη συστηματικότητα που επιβάλλουν η επιστημονική δομή των αντικειμένων και η διδακτική επεξεργασία τους. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τον παιδαγωγό Μάριο Μιχαηλίδη, επιτυγχάνεται μια επιφανειακή, ακριβώς αποσπασματική μάθηση (στο όνομα της διασύνδεσης!), η οποία αποτελεί την παιδαγωγικο-ψυχολογική βάση της "κατάρτισης", στόχου στρατηγικής σημασίας για το σύστημα σήμερα.
Είναι μνημεία ιστορικής λοβοτομής.
εφ. ΤΑ ΝΕΑ , 3 Απριλίου 2007
* * *
Πέτρος Παπακωνσταντίνου
"ΠΟΛΕΜΟΙ" ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΙΟ ΦΩΤΕΙΝΟ… ΠΑΡΕΛΘΟΝ!
"Η Ιστορία είναι το πιο επικίνδυνο προϊόν που παρασκεύασε η χημεία του εγκεφάλου. Οι ιδιότητές της είναι πασίγνωστες. Παράγει όνειρα και διανοητική μέθη. Γεμίζει τους ανθρώπους με εσφαλμένες μνήμες, ωθεί στα άκρα τις αντιδράσεις τους, ανοίγει παλιές πληγές, φέρνει τη θύελλα σε στιγμές γαλήνης και προκαλεί είτε ντελίριουμ μεγαλείου είτε μανία καταδιώξεως. Καθιστά έθνη ολόκληρα πικρόχολα, αλαζονικά, ανυπόφορα και ματαιόδοξα". Ο αφορισμός του Γάλλου ποιητή Πωλ Βαλερύ δύσκολα μπορεί να γίνει αποδεκτός στην απολυτότητά του. Όσοι διδαχθήκαμε, όμως, τα πρώτα σχολικά μαθήματα Ιστορίας την εποχή του "Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών", ενστικτωδώς μπαίνουμε στον πειρασμό να του δώσουμε κάποια βάση. Ειδικά μετά την πρόσφατη πλειοδοσία εθνικοφροσύνης στους πολιτιστικούς πολέμους των τηλεοπτικών παραθύρων με αφορμή το πολύκροτο βιβλίο της ΣT' Δημοτικού.
Δυστυχώς, δεν υπολείπεται σε ιδεοληπτικό φανατισμό το αντίπαλο στρατόπεδο, που αναγορεύει σε κοσμική θρησκεία την ψευδώνυμη "πολυπολιτισμικότητα", συγχέει τον διεθνισμό με την ελεύθερη επιλογή έθνικ κουζίνας, υποβαθμίζει τους εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, αλλά δεν ενοχλείται από τον "ανθρωπιστικό" πόλεμο κατά της Σερβίας και φιλοδοξεί να γκρεμίσει τους εθνικούς μύθους, μόνο για να τους αντικαστασήσει με τους ήκιστα αθώους μύθους της Εσπερίας. Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του στρατοπέδου, ιδιαίτερα δε της εκσυγχρονιστικής Κεντροαριστεράς του Κολωνακίου, είναι το σύνδρομο του Γκιούλιβερ που ζει σε χώρα πυγμαίων, εκείνου που μια άδικη μοίρα τον πέταξε σε έναν καθυστερημένο τόπο, όπου κυριαρχούν οι εμμονές του παρελθόντος, τις οποίες έχει ξεπεράσει προ πολλού ο δυτικός πολιτισμένος κόσμος. Στην πραγματικότητα, οι διαμάχες για το ιστορικό παρελθόν, αντί να αποτελούν ελληνική, επαρχιακή ιδιαιτερότητα, αναδεικνύονται, ακριβώς αυτήν την εποχή σε διεθνή επιδημία.
Ως πρότυπο προς μίμηση για Ελλάδα και Τουρκία προβάλλεται το κοινό βιβλίο ιστορίας για τους μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου δύο παραδοσιακά αντιπάλων χωρών, που έγιναν στενοί εταίροι: της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ωστόσο, το εν λόγω βιβλίο περιορίζεται στη μετά το 1945 ευρωπαϊκή ιστορία και χρησιμοποιείται από περιορισμένο αριθμό σχολείων, συμπληρωματικά σε άλλα, ευρύτερα διαδεδομένα εγχειρίδια. Όσο για την ιδέα μιας κοινής ευρωπαϊκής ιστορίας για τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης, εξακολουθεί να φαντάζει ουτοπική, όταν για παράδειγμα η πολωνική Βουλή συζητεί νομοσχέδιο που ανακηρύσσει βασιλιά της χώρας τον Ιησού Χριστό και η αναμόχλευση των προμολεμικών αντιθέσεων δηλητηριάζει τις σχέσεις της Βαρσοβίας με το Βερολίνο.
Πιο δύσκολη από τη γεφύρωση των δύο πλευρών του Ρήνου αποδεικνύεται, όχι απροσδόκητα, η γεφύρωση των δύο ακτών της Μεσογείου. Το 1999, η ελεγχόμενη από την Κεντροαριστερά Γαλλική Εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμο που εισήγαγε, επιτέλους, στη διδακτέα ύλη τον Πόλεμο της Αλγερίας (1954 - 62), συμπεριλαμβανομένης της ειδεχθούς σφαγής δεκάδων Αλγερινών στο Παρίσι, τον Οκτώβριο του 1961. Ωστόσο, οι αναφορές στην ιστορία της γαλλικής αποικιοκρατίας ήταν πάντα εξαιρετικά περιορισμένες και οι ήρωες της ανεξαρτησίας της Αλγερίας απόντες από τα σχολικά βιβλία.
Ακόμη χειρότερα, η υπό τον Νικολά Σαρκοζύ γκωλική πλειοψηφία πέρασε τον Φεβρουάριο του 2005 από την Εθνοσυνέλευση νόμο, ο οποίος εκτιμούσε ως "συνολικά θετικό" τον ρόλο της γαλλικής αποικιοκρατίας! Η υπερπατριωτική πλειοδοσία του Σαρκοζύ στον δρόμο για την προεδρία προκάλεσε ρήξη στις διπλωματικές σχέσεις Γαλλίας - Αλγερίας, με τον πρόεδρο Μπουτεφλίκα να κάνει λόγο για "πολιτιστική γενοκτονία". Κάτω από τις οξύτατες αντιδράσεις του Αλγερίου, αλλά και των αραβικής καταγωγής μεταναστών στη Γαλλία, ο πρόεδρος Σιράκ αναγκάστηκε τελικά να ακυρώσει τον επίμαχο νόμο. Παρ' όλα αυτά, έμεινε η πικρή αίσθηση της επιβεβαίωσης μιας παλιάς, αφρικανικής παροιμίας: "Μέχρις ότου αποκτήσουν και τα λιοντάρια τους δικούς τους ιστορικούς, η ιστορία του κυνηγιού θα εξακολουθεί να δοξάζει τους κυνηγούς".
Την άνοιξη του 2005, οι μεγαλύτερες πόλεις της Κίνας και των δύο κορεατικών κρατών γνώρισαν ένα "τσουνάμι" βίαιων αντι-ιαπωνικών διαδηλώσεων. Πέτρα του σκανδάλου ήταν το διαβόητο "Αταράσι Ρεκίσι Κιοκάσο", δηλαδή "Νέο Εγχειρίδιο Ιστορίας". Η πρωτοβουλία για τη συγγραφή του ανήκε στη συντηρητική "Ιαπωνική Εταιρεία για την Αναθεώρηση των Βιβλίων Ιστορίας". Επρόκειτο, ουσιαστικά, για ένα "πλυντήριο" των πιο απεχθών εγκλημάτων της ιαπωνικής αποικιοκρατίας στην Ανατολική Ασία, όπως της σφαγής στην παλιά πρωτεύουσα της Κίνας Νανκίν, της βίαιης εκπόρνευσης γυναικών από την Κίνα και την Κορέα για χάρη του ιαπωνικού στρατού κ.ά. Το ζήτημα έμεινε ανοιχτό και μετά την παράδοση της σκυτάλης από τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Γιουνιχίρο Κοϊζούμι στον διάδοχό του Σίνζο Άμπε και εξακολουθεί να δηλητηριάζει μέχρι σήμερα τις σχέσεις μεταξύ της Ιαπωνίας και των γειτόνων της.
Λιγότερο γνωστές είναι οι πυρκαγιές που άναψε η αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων ιστορίας στην κατ' εξοχήν "πολυπολιτισμική" Ινδία. Τον Νοέμβριο του 2002, ενώ στην εξουσία βρισκόταν το ινδουιστικό-εθνικιστικό κόμμα της Δεξιάς, το υπουργείο Παιδείας διέταξε την αναθεώρηση των εγχειριδίων αναγνωρισμένων ιστορικών, που διδάσκονταν επί δεκαετίες στα σχολεία, προκαλώντας οξύτατη διαμάχη με την κοσμική αντιπολίτευση του κόμματος του Κογκρέσου και των κομμουνιστών. Η ινδουιστική κυβέρνηση κατηγορήθηκε ότι προσπαθούσε να ξαναγράψει την ιστορία στα μέτρα της απαλείφοντας οτιδήποτε δεν ταίριαζε στην πιο φονταμενταλιστική εκδοχή της κυρίαρχης θρησκείας και στο δόγμα ότι όλα τα θετικά ήρθαν από τους Ινδουιστές και όλα τα αρνητικά από τους Μουσουλμάνους και τους Δυτικούς.
Το Ισραήλ συνηθίζει να κατηγορεί τους Παλαιστινίους ότι στα σχολικά τους βιβλία δεν εμφανίζεται πουθενά η Πράσινη Γραμμή του 1967, έτσι ώστε να ενσφηνώνεται στο υποσυνείδητο η ιδέα "να πετάξουμε τους Εβραίους στη θάλασσα", και γενικότερα ότι καλλιεργούν το φυλετικό μίσος. Αν όμως νομιμοποιείται να ασκεί κανείς κριτική στον εθνικισμό ενός έθνους υπό κατοχή, πώς θα πρέπει άραγε να υποδεχθεί τον εθνικισμό του θύτη;
Ιστορικός ηγέτης του ισραηλινού φιλειρηνικού κινήματος, ο Γιούρι Αβνίρι σημειώνει: "Πρόσφατα, η υπουργός Παιδείας Γιούλι Ταμίρ ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να περιλάβει στα σχολικά βιβλία Ιστορίας την Πράσινη Γραμμή, η οποία είχε αφαιρεθεί μετά τον πόλεμο των έξι ημερών. Η Δεξιά αντέδρασε οργισμένα και δεν ξανακούσαμε τίποτα γι' αυτό.
Από το νηπιαγωγείο μέχρι την τελευταία ημέρα του λυκείου, ο Ισραηλινός μαθητής δεν μαθαίνει ότι οι Άραβες έχουν το παραμικρό δικαίωμα σ' αυτήν τη γη. Αντιθέτως, είναι απολύτως σαφές ότι η γη ανήκει σε μας και μόνο, ότι μας την έδωσε ο ίδιος ο Θεός, ότι εκδιωχθήκαμε από τους Ρωμαίους μετά την καταστροφή του ναού μας το έτος 70 (πράγμα που είναι μύθος), αλλά επιστρέψαμε με τη δημιουργία του σιωνιστικού κινήματος. Από τότε, οι Άραβες προσπαθούν ξανά και ξανά να μας εκμηδενίσουν… Ο Εβραίος- Ισραηλινός μαθητής 'μαθαίνει' ότι οι Άραβες είναι πρωτόγονοι λαοί, με δολοφονική θρησκεία και αξιοθρήνητο πολιτισμό".
Ο κατάλογος θα μπορούσε να τραβήξει σε μάκρος. Όσο για το επιμύθιο, δύο εκδοχές φαίνονται εξίσου κατάλληλες. Η πρώτη είναι εκείνη του Ρώσσου ιστορικού Μιχαήλ Ποκρόφσκι, κατά την οποία "η ιστορία είναι πολιτική προβεβλημένη στο παρελθόν". Η δεύτερη προέρχεται από το δυσοίωνο "1984" του Τζωρτζ Όργουελ: "Όποιος ελέγχει το παρόν, ελέγχει το παρελθόν. Οποιος ελέγχει το παρελθόν, ελέγχει το μέλλον".
εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1 Απριλίου 2007
* * *
Γιώργος Καστρινάκης
H ΕΠΑΝΟΙΚΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΣΙΩΝ
Θα διαπιστώσουμε μια θεαματική ασυνέπεια εάν τυχόν θελήσουμε να αντιπαραβάλουμε τις "αρχές" που επικαλούνται οι υπέρμαχοι του περιώνυμου σχολικού βιβλίου Ιστορίας, με τις "μεθόδους" που, οι ίδιοι άνθρωποι, επιστρατεύουν στην προσπάθειά τους να το προστατέψουν: Από τη μία οι αξίες της άμβλυνσης των διαφορών, του κατευνασμού, της συνδιαλλαγής – και από την άλλη οι πρακτικές τού (λεκτικού) προπηλακισμού, της συκοφαντίας, του εκφοβισμού. Ανάμεσά τους, το ασυρρίκνωτο κενό ενός αμετανόητου σφάλματος. Τόσο πεισματικού, μάλιστα, ώστε έχει ήδη εξελιχθεί σε αυτοτιμωρητικό.
Κατά τούτη την έννοια ωστόσο, είναι εντυπωσιακό να διαπιστώνουμε πόσο αποφασιστικά κατάφεραν, οι αυτουργοί του, να… καταπωθούν από το… όρυγμα που για άλλους ετοίμαζαν: Θέλησαν να εκπαιδεύσουν τις επόμενες γενιές στην αδυναμία ανάγνωσης του παρελθόντος. Και το μόνο αποτέλεσμα που, αμέσως, παρήγαγαν ήταν να οδηγήσουν τον εαυτό τους σε αδυναμία κατανόησης του παρόντος.
Αδυναμία κατανόησης παντελή. Όχι όμως και παντελή αδυναμία διαίσθησης (αμυδρής υποψίας). Εξ ής και η σπασμωδικότητα, η αναστάτωση, η αμετροέπεια. Η απόπειρα, δηλαδή, άμυνας διά μέσου μιας ανατροφοδοτημένης επιθετικότητας. Η οποία, εν τέλει, απλώς υπογράμμισε το αδιέξοδο.
Επιθετικότητα η οποία προκύπτει ως φυσική, άλλωστε, αντίδραση μιας φιλοσοφίας που έχει θεμελιωθεί πάνω, ακριβώς, στην ανατροπή του προτάγματος της κατάφασης από εκείνο της άρνησης : στη "σχάση της σχέσης". Με αναπόφευκτη προέκταση, στο τέλος, την κήρυξη πολέμου όλων εναντίον όλων.
Στις "λεπτομέρειες" μιας τέτοιας προοπτικής, αυτό που αξίζει να συγκρατήσουμε είναι ότι αγαπημένη μέθοδος αντιπαράθεσης γίνεται η αγνόηση των επιχειρημάτων και η επικέντρωση στα πρόσωπα. Σκοπός, πια, δεν είναι η αναμέτρηση ιδεών. Σκοπός (μέσα από την αξιοποίηση της υπεροπλίας επί των Μέσων) η εξόντωση των αντιφρονούντων. Κυρίως εκείνων που αναλαβαίνουν πρωτοβουλία να δώσουν φωνή στην κοινή αντίρρηση.
Στο περιθώριο τούτης της πρακτικής, προλαβαίνουν κάποτε να εμφυλοχωρήσουν και ανακοινώσεις τού είδους "στο εξής μικρόφωνα θα έχουν μόνο οι γνωρίζοντες". Ωσάν το όλο "διακύβευμα" να περιορίζεται στη Γνώση και να μην επεκτείνεται στην Ιδεολογία – άρα και να αφορά σύνολο το σώμα της κοινωνίας. Ή ωσάν να υπάρχουν πολιτικές αποφάσεις που νομιμοποιούνται ενώ λαμβάνονται αντιδημοκρατικά. Χωρίς οι ίδιοι που το ισχυρίζονται αυτό, να παρατηρούν πως το μόνο που κατασταλάζει ως "συμφωνία επί της διαφωνίας", εδώ, είναι ότι και οι δύο πλευρές συμπίπτουν στο ποιαν άποψη παραδέχονται ως πλειοψηφική και ποιαν ομολογούν ως μειοψηφούσα…
Η όλη αντιπαράθεση, πάντως, εξελίσσεται σε αυθεντική παρωδία μόλις παρέμβουν "αντιφρονούντες" από την τάξη τών "επαϊόντων". Πανεπιστημιακοί ιστορικοί, για παράδειγμα. Χωρίς χρονοτριβή, τότε, αυτοί θα πρέπει να διαγραφούν από την ειδησεογραφία. Τα Μέσα Επικοινωνίας καλούνται να αποσιωπήσουν την ύπαρξή τους. Ενώ οι προστατευόμενοι των ίδιων Μέσων θα εκμεταλλευτούν την άγνοια του αναγνώστη/ακροατή για να τον βεβαιώσουν ότι "απαξάπαντες" οι "συνάδελφοι"… ομοφωνούν! Χωρίς καν να προσέχουν, και πάλι, ότι το μόνο που πέτυχαν να αποδείξουν είναι την απουσία αναστολών στο να παραμορφώνουν το παρόν. Πόσο ευκολότερα το παρελθόν.
Παρ' όλα αυτά: Όταν παρέμβει η ίδια η Ακαδημία της χώρας; Τότε βέβαια είναι που η επιθετικότητα πρόκειται να κορυφωθεί. Πριν απ' αυτήν, ωστόσο, προλαβαίνει να περεμβληθεί η απλή παραποίηση: "Η Ακαδημία, πάντως, δεν ζήτησε την απόσυρση του βιβλίου." Σαν να μη γνώριζε, εκείνη, ότι εάν τυχόν είχε υποπέσει σε αυτή την αστοχία, η περαιτέρω συζήτηση θα παρέκαμπτε την ουσία και θα εστιαζόταν, συντριπτικά, "επι της διαδικασίας": στο θεσμικό ατόπημα τού Ιδρύματος να υπερβεί την έκφραση επιστημονικής γνώμης και να υπεισέλθει στη δικαιοδοσία τής πολιτικής διαχείρησης. Αυτοπεριοριζομένης, λοιπόν, της Ακαδημίας "εφ ώ ετάχθη", ο "έγκριτος" Τύπος μας σπεύδει να μας θυμίσει ότι διεκδικεί έναν διόλου "ουδέτερο" ρόλο στη μετάδοση της πληροφορίας – έστω και μέσα από την ωμή εκμετάλλευση της εμπιστοσύνης τών αναγνωστών του.
Ένα βήμα παραπέρα, ασφαλώς, η άποψη της Ακαδημίας θα κατακεραυνωθεί ως, αυτόχρημα, "συντηρητική" – ή οτιδήποτε βαρύτερο. Ως άποψη, δηλαδή, εκ προοιμίου απόβλητη. Η Ακαδημία, μ' άλλα λόγια, θα κατηγορηθεί όχι για αυτό που "λέει" αλλά για αυτό που "είναι"! Όχι επί τη βάσει μιας σύγχρονης κρίσης αλλά επί τη βάσει ενός άχρονου δόγματος… Κι αν, ωστόσο, το Δόγμα αυτό δεν θεσπίστηκε παρά μόνο χάριν τής Σκοπιμότητας; Της σκοπιμότητας να εγκατασταθεί η αντίθετη άποψη εξ ορισμού (!) στο πεδίο τού σφάλματος; Αν η καταγγελία περί "συντηρητισμού" μετονομάζει, απλώς, την καταγγελία τής άρνησης για υποταγή κάτω απ' την εξουσία τού καθηγουμένου – επί του παρόντος – "νοήματος"; Αν η πάγια δυσφήμιση τής Ακαδημίας ισοδυναμεί, κατά βάθος, με την αυτονόητη ευχέρεια του κυρίαρχου (επί των Μέσων) λόγου να τιμωρεί, επιδεικτικά, τον αντίλογο;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά έχει, προφανώς, να κάνει με την ειλικρίνεια ενώπιον εαυτού, καθενός από εμάς. Ή με την παρρησία της, ιδίας, συνείδησης. Έχει, όμως, να κάνει και με κάτι ακόμα: με την ικανότητα (νοήμονος) κρίσης του.
Ειδικά όταν οι επιμελητές τής αναθεώρησης τής ιστορικής μας αντίληψης, φτάνουν στο σημείο να διακηρύσσουν ότι η –δική μας– απαίτηση απόσυρσης του επίμαχου εγχειριδίου από την Υποχρεωτική Εκπαίδευση, ισοδυναμεί με αξίωση λογοκρισίας. (Σαν να εμποδιζόταν, τότε, η προώθηση του βιβλίου εκτός σχολικών αιθουσών.) "Επιχείρημα" που παύει να μας μιλά επί του θέματος: Μας μιλά –ευθαρσώς– για την ιδέα που έχουν ορισμένοι "διαμορφωτές κοινής γνώμης", περί της νοημοσύνης αρκετών από τούς ανθρώπους τους οποίους επιζητούν να επηρεάσουν. Μας μιλά δηλαδή για, αυτή καθεαυτήν, την επιστράτευση του ανορθολογισμού ως πρωτοπορίας τού… εξορθολογισμού μας. Μας παρέχει, συνάμα, το κλειδί κατανόησης μιας "εξουσίας τού λόγου" προθυμότατης, χάριν επιβολής, να μας αναθέσει, σύσσωμους, στην οριστική αλογία.
Όχι ότι όλα ετούτα δεν ίσχυαν πολύ πριν από την εμφάνιση του συγκεκριμένου συγγράμματος. Ήταν όμως πολύ λιγότερο ορατά "διά γυμνού οφθαλμού". Για όσο διάστημα, αυτό συνεχίσει να συσκοτίζει την κρίση των μικρών μαθητών, θα παρέχει ταυτόχρονα μια πρωτοφανή ευκαιρία σε ένα πλήθος ωριμότερων πολιτών, να αρχίσουμε αληθινά να ενηλικιωνόμαστε, μέσα στο πεδίο μιας επανοικείωσης των σημασιών. Των σημασιών –αν μη τι άλλο– της αυτογνωσίας μας.
www.antibaro.gr, Απρίλιος 2007
* * *
[ 26. 3. και 4. 4. 2007 ] |
|
|
|
|
